Ағзадағы күрделі процестер

 

  Ағзаның өте күрделі,  әлі де толық зерттеліп болмаған  процесстерінің бірі – апоптоз.

 Апоптоз  - өлімнің ерекше түрі. Ол біршама қасиеттері бойынша некроздан ерекшеленетін, омыртқалылармен омыртқасыздарда қалыпты, сондай – ақ патологиялық жағдайда кездесетін үрдіс. Апоптоз өзіндікерекшеліктері бар морфологиялық белгілерімен сипатталады. Бұл қасиетінің жасуша өлімінің нақты түрін диагностикалауда маңызы зор.

 Апоптоз – жасушаға әртүрлі эндогенді және экзогенді факторлардың әсер етуінен пайда болады. Апоптоз генетикалық, иммунды, горманальды және басқа да механизмдермен іске асырылып, қадағаланып отырады.

 Сонымен қатар апоптоз - жасуша мөлшерінің кішіреюімен, хроматин жіпшелерінің конденсациясы мен фрагментациясында, жасуша ішіндегісінің сыртқы ортаға шығарылуынсыз, сыртқы немесе цитоплазматикалық мембрананың тығыздалуында көрінетін жасуша өлімінің формасы.

 Электрондық микроскоппен зерттеу барысында апоптоз дамуының негізгі төрт   кезеңін    ажыратқан:

 Бірінші  кезең апоптозды денешіктердің  пайда болуына дейін жасушадағы морфологиялық өзгерістермен сипатталады.

а – суретте  ядролы хроматин маргинациясы, ядро фрагментациясы байқалады. Митохондрия біраз кеңейген, дегенмен құрылымы сақталған; б –  суретте ядро фрагментациясы байқалады, хроматин ядролы мембрана бойында орналасқан; в – суретте ядролы хроматин маргинациясы көрінеді, цитоплазма тығыздалған, цитоплазманың көпшілік органеллаларының құрылымы сақталған; г – суретте ядро екі фрагметте көрініп тұр,хроматин ядро фрагменттерінің шеткі жақтарында орналасқан. Жасуша цитоплазмасы тығыздалған, эндопазмалық тор каналшалары кеңейген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Көрсеткіш	Апоптоз	Некроз
Іске қосушы фактор	Мембрна рецепторлрымен қабылданатын сигнал н|е физ-қ сигналдың болмауы	Токсикалық  немесе мембранатропты агенттер,адекватсыз сыртқы орта жағдайы
Даму жылдамдығы	1-12сағ	1сағ
Алғашқы зақымдалу  орны	Ядрода	Мембранада
Жауша көлемінің  өзгеруі	Лизис гранулаларының кішіреюі	Үлкеюі
Ядро өзгерісі	Хроматин  конденсациясы,пикноз,фрагментация	Үлкеюі
Цитоплазмадағы  өзгеріс	Цитоплазма  конд-сы,гранулаларыныңтығыздалуы	Гранулалар  лизисі
Мембрана  өзгерісі	Микрокірпікшелер  жойылуы,ісінудің пайда болуы	Бүтінділіктің зақымдалуы
ДНК жағдайы	Ірі және ұсақ фрагменттердің бөлінуі	Ретсіз дегредация
Энергияға тәуелділік	Тәуелді	Тәуелсіз
Макромолекулалар  синтезіне тәуелділігі	Тәуелді	Тәуелсіз
Көрініс беретін  мысалдар	Метаморфоз,гормонтәуелді  атрофия,интерфазалық радияциялық  лимфоциттер өлуі	Жасушаның гипоксияға ұшырауы,токсиндер әсері,вирусты  цитолиз,комплимент-тәуелді цитолиз