Интернеттiң негiзгi түсiнiктерi

Интернеттiң  негiзгi  түсiнiктерi

Интернет  деп бүкiләлемдiк компыотерлiк торапты айтады. Интернет сөзiнің тiкелей аудармасы — желi аралық, яғни жслiлердiң бiрiгуi деп түсінеміз.Компьютерлік желі деп екі немесе  одан да көп компьютерлердің бір-біріне жалғануын айтады.

Барлық компьютерлiк  желiлерiн қолданудағы негiзгi мақсат — олардың ортақ ресурстарға бiрлесiп қатынауын қамтамасыз ету.

Ресурстардың  үш түрi бар: аппараттық, программалық және ақпараттық. Аппараттық ресурстарға барлық компыотерлiк құрылғылар, сол құрылғылардың сыйымдылығы және т.б. жатады. Мысалы, принтер, қатқыл диск, қаткыл дискiнiң көлемi.

Қашықтағы компьютерлерде сақталған мәлiметтер ақпараттық ресурстарды құрайды.

Компьютерлiк  желiдегi аппараттық жөне программалық үйлесiмдiлiктi қамтамасыз ету үшiн хаттама деп аталатын арнаулы стандартты программалар қызмет етсдi.

Соңғы жылдары Интернет үғымынын мағынасы кеңейiп, ол Бүкiл әлемдiк компьютерлiк желi дегендi бiлдiредi. Шындығына келсек Интернет өзара тiкелей қосылған компыотерлердiң жиынтығы емес, ол қандай да бiр ақпараттық кеңiстiктi құрайды.

      Интернет жұмыс істеу дегеніміз  –шындығына келгенде  толығымен алғандағы интернете емес, тек оның көптеген қызмет түрлерiнiң бiреуiнде жұмыс атқару.

Қарапайым тiлмен айтсақ, қызмет түрi деген қандай да бiр ережелерге сай өзара қарым-қатынаста   болатын хаттама деп аталатын программалар

жұбы. Осы жүптың программасыньщ бiреуi сервер, екiншiсi — клиент деп аталады.

 Әрбір  қызмет түрінің әр алуан хаттамалары  бар. Инетернеттің қызмет түрлерiнiң хаттамалары қолданбалы хаттамалар деп аталады. Мысалы, Интернетке файлдарды жiберу үшiн арнайы ҒТР қолданбалы хаттамасы пайдаланылады. Сәйкесiнше, Интернеттен файл алу үшiн мынадай iс-әрекеттср жазу қажет:

^{- Компьютерде ҒТР   клиенті  болып   табылатын   программа  орнату;}

■   ҒТР  кызмстiн үсынушы сервермен байланыс орнату.

Тағы бiр  мысал, электрондық поштаны колдану  үшiн хабарды жiберу және ! қабылдау    хаттамалары    қажст.    Ол    үшiн    пошталық    клиент

Программасы компьютрге  орнатылады  және  пошталық  сервермен  байланыс  түзіледі.

                                    Интернетке  қосылу

Интернетте  жұмыс  істеу үшін  мыналар  қажет:

           Компьютрді  Бүкіләлемдік  желінің   бір  торабына жалғау;

           ІР-адресті  алу (Интернетке  қосылған  адамның тораптық  адресі);

           Таңдап  алынған Интернет қызмет түрінің  программа-клиентін орнату  және  баптау.

Өз торабына қосып және жеке  адрес тағайындап берумен айналысатын мекемелер Интернет қызметін  қоюшылар (сервис-провайдерлер) деп   аталады.Жоғарыда айтылған қызметті келісім-шарт бойынша провайдерлер  атқарады.

Интернетке қосылу екі түрге  бөлінеді:ерекшеленген және коммутаторлық.Ерекшеленіп  қосылу үшін жаңа байланыс тізбегі(кабельдік, радиоарналық, спутниктік) жүргізіледі.Үлкен  көлемдегімәліметтерді  жіберу қажеттілігі  туып отыратын мекемелер мен өндіріс орындары ерекшеленіп қосылуды пайдаланады.

    Ал коммутаторлық   байланыс –уақытша  байланыс  түрі.Аз  көлемді  ақпарат   алу үшін  коммутаторлық  байланыс  орнатса жеткілікті.Ол арнайы  торапты қажет етпейді,байланыс кәдімгі  телефон сымдары арқылы жүргізіледі.

Телефон сымдары тек дыбыс жиілігіндегі  сигналдарды  жіберуге арналған.Сон-                 дықтан олар арқылы сандық  мәліметтер жіберу үшін  компьютерге арнайы  модем деп аталатын құрылғы орнату қажет.Компьютрден сандық мәліметтер модем арқылы  түрленіп (модуляцияланып)торапқа түседі  және  керісінше.

Қосылу әдісі бойынша модемдер сыртқы  және ішкі болып екі түрге  бөлінеді.Сыртқы модемдер  жүйелік  блоктың артқы қабырғасына қосылады.Ішкі модемдер аналық тақшаға  орнатылады.

     Басқа құрылғылар  сияқты модемдер  де программалық  орнатуды қажет  етеді.Windows  98  операциялық жүиесінде оны  іске қосу-Баптау-Басқару   тақтасы-Жабдықтарды   орнату (Пуск-Настроика-Панель  управление-Установка   оборудование)құралының  көмегімен  орнатады.

                            

                      Интернет  қызметін  қоюшының компьютеріне  қосылу

    Интернет  қызметін қоюшының  компьютріне қосылу  үшін  Желіге қашықтан қатынау  программасын  баптау  қажет  (Менің компьютерім-Желіге  қашықтан  қатынау-  Жаңа  байланыс  (Мой компьютер-Удаленый  доступ к сети-Новое соединение)).

     Программаны  баптау  кезінде  Интернет қызметін  қоюшы  мынадай  мәліметтерді  алдын-ала  енгізіп  қоюы  керек:

     Байланыс  жүргізілетін телефонның  нөмірі;

     Қолданушының  аты  (Iogin);

     Паролі  (password);

     Сервердің  адресі.

                                   World  Wide   Web-тің негізгі түсініктері

   Бүгінгі  таңда  Интернет  әртүрлі  білім  салалары  бойынша  жан-жақты жинақталған ақпарат көзі  болып табылады.Интернет  серверлерінен алынатын  құжаттар  гипермәтіндік   пішімде дайындалған.Құжаттарды  тасымалдаумен шұғылданатын Интернеттің қызмет  түрін World  Wide  Web (Web , WWW)  деп атайды.Бұл сөздің аудармасы Бүкіл дүниежүзілік  өрмек дегенді білдіреді.World  Wide  Web-қазіргі интернеттің ең  көп  тараған қызметі түрі  болып  табылады.Осы  терминмен  немесе WWW ортасы деп  өзара гипермәтіндік  байланысқа  түскен Web-құжаттар  жиынтығын  атайды.

    Интернетке  тұрақты   қосылып тұрған компьютерлерді Web-сервер  деп  атайды.WWW-дің  құжаттары  Web-серверлерде  сақталады.WWWорта  дегеніміз   Web-серверде  сақталған  өзара  байланысқан  электрондық  құжаттардан  тұратын  ақпараттық  кеңістік.Web-кеңістікті құрайтын  жеке  құжаттарды Web-беттер   дейді.Тақырып  бойынша  топтастырылған Web-беттерді  Web-тораптар  деп  аталады (жаргондық термині-Web-сайт). Дайын материалды Web-тораптарда  орналастыру  Web-басылым деп аталады.

    World  Wide  Web-тағы  жеке  құжатты Web-бет дейді.Әдетте  бұл әр түрлі объектілер жиынтығынан тұратын  құжат.Оның  құрамында  мәтін де,графиктік  бейнелер  де,мультимедиалық  және  басқа  енгізілетін  объектілер  болады.

    Web-беттерді  көруге  арналған  программалар  броузерлер  деп  аталады.Құжаттың  авторы  өз  мәтініне  енгізген  командалардың  көмегімен  броузер  экранға  құжатты  шығарып  береді.Осы командалар  тегтер  деп  аталады.Тегтердің  жазылу  ережесі   программалау  тіліне  жақын тіл  белгілеу  тілімен  жазылады. Ол  гипермәтінді  белгілеу  тілі-HTML.Сонымен Web-құжат деп отырғанымызHTML  тектерінің  көмегімен жазылған  кәдімгі мәтіндік құжат екен.Осындай құжаттарды  HTMLпішімімен жазылған  құжат деп аталады.HTML-құжатты броузердің  көмегімен экранда бейнеленген кезде тегтер  экранда көрінбейді,тек құжатты құрайтын  мәтін ғана  бейнеленеді.HTMLтегтердің көмегімен жүзеге  асырылатын  Web-беттердің ең  маңызды сипаты-гипермәтіндік сілтемелер болып табылады.Оларды  қысқаша гиперсілтемелер деп  атайды.

    Суретпен немесе мәтіннің кез-келген билігімен тегтердің көмегімен қандай да бір Wib- құжатты байланыстыруға болады, яғни гиперсілтеме орнатуға болады. Бұл жағдайда гиперсілтеме болып болып табылатын мәтін бөлігіне немесе сйретке тышқанның сол жақ батырмасын бассақ  онда көрсетілген жаңа құжатқа сұраныс жіберіледі. Сонымен WWW -  серверіндегі өте үлкен көлемдегі гипермәтіндік электрондық құжаттардың жиынтығы гиперкеңістік құрайды.  Web – кеңістіктегі құжаттардың арасындағы еркін қозғалыс Web – серфинг деп аталады. Егер осы кеңістіктегі әрбір құжаттың өзінің айрықша адресі болмаса, мұндай гипермәтіндік байланыс түзілмес еді. Бүкіл әлемдік масштабта әрбір файлдың адресі ресурстардың ерекшеленген нұсқағышымен анықталады. URL – адрес үш бөліктен тұрады.

    Берілген  қызметке  сәйкес келетін  қолданбалы   хаттаманың  атын  көрсету.Мысалы,WWW-қызметі  үшін  қолданбалы  хаттама HTTP болып  табылады..

http:

хаттаманың  атынан  кейін:және     белгілері  қойылады.

    Компьютердің  (сервердің)домендік атын  көрсету:

http:  www. enu.kz/ Files/Myfiles/xyz.zip

(интернетте бас әріп  пен кіші әріп әртүрлі символдар  болып есептеледі).

 

                                     Интернет және оның мүмкіндіктері.

   Интернет- кез-келген компьютерлер мен бүкіл әлем бойынша ақпарат алмасу мен беру мүмкіндігі, желілер жүйесі. Интернет – байланыс арналарын өзара біріктіретін, тораптардың жиынтығы.

   Әрбір тораптар  көбіне UNIX  операциялық жүйесін  басқару арқылы жұмыс істейтін  бір немесе бірнеше қуатты  компьютер-сервер болады. Мұндай торапты кейде хост  деп атайды.

  Торапты оның иесі  – провайдер деп аталатын ұйым  немесе Интернет қызметін жабдықтаушы  басқарады.

    Интернет әр  түрлі ережемен жұмыс істейтін  желілерді біріктіреді. Бұл ережелерді  үйлестіру үшін шлюз құрылғысы  қызмет етеді.

   Шлюз-басқаша тәсілмен үйлеспейтін плотформаларда, әр түрлі операциялық жүйелерді басқару арқылы жұмыс істейтін  компьютерлер кіреді. Алайда, ақпарат алмасу кезінде барлық ЭЕМ хабар беру тәсілдері туралы бірыңғай келісімдер (хаттамалар) қолданылуы тиіс. Сонда ЭЕМ-ның қай-қайсысы да басқа кез-келген ЭЕМ-нан алынған ақпарат түсінуге қабілетті болады.

   Хаттама – ақпаратты желіде беру ережелері (келісімдер, стандарт).

Интернет хаттамаларының екі типін айырған жөн:

-базалық хаттамалар, Интернет компьютерлерінің кез-келген типтері арасындағы электронды хабарларды заттай жолдау үшін жауап береді. Бұл хаттамалар өзара тығыз байланыстылығы соншалықты оларды көбіне  «ТСРДР хаттамасы»  атты бірыңғай терминмен белгілейді;

—  өте    жоғары   деңгейдегi    қолданбалы    хаттамалар,

мамандандырылған Интернст қызметi жұмыс iстеуi үшiн жауап бередi: Һttр хаттамасы (гипермәтiндiк хабарларды беру), ftр хаттамасы (файлдарды беру), tеlnеl хаттамасы (қол жетудiң қашықтауы), электронды почтаның хаттамалары және т.б.     

      ТСР(Тгansmissiоn Соntrоl Рrоtосоl - хабарларды  басқару хаттамасы) көлiктiк деңгейдегi хаттама. Ол ақпарат берудiң қалай өтетiндiгiн басқарады.

Бұл хаттама бастапқы хабарды бiрнеше шағын фрагменттерге - пакеттергс бөледi. Әрбiр пакетке тақырып қойылады, әрбiрiнде қызметтiк ақпарат бар (жiберушi мен алушының адрестерi, хабардың идентификациясы, хабардағы пакет нөмiрi  және т.б.)

Тапсырылған адрес бойынша жеке пакеттi жеткiзу үшiн IР-хаттама (Internet  рrotocol) жауапкершiлiк танытады. Бүкiләлемдiк желiнiң әрбiр қатысушысының өзiнiң бiрегей адресi (IР-адрес) болуы тиiс. Мұнсыз ТСР-пакеттердiң қажеттi жұмыс орнына нақты жеткiзiлуi жайлы айтуға болмайды. Бұл адрес төрт байтпен бейнеленедi, мысалы: 195.38.46.11.

IР-адресiнiң  құрылымы қайсiбiр ТСР-пакет өтетiн әрбiр компьютер осы төрт сандар бойынша алушыға «жақын» болып шығатын пакеттi жуықтағы көршiге жолдау керектiгiн белгiлей алады.

Интсрнет қызметi. Электронды почта, Электронды почта, немесе е-mаil) (еlесtгоniс mail— элсктронды почта), адамдар арасындағы байланыс тәсiлдерiнiң бiрi болып табылады. Электронды почтаның Интернеттсгi негiзгi функциясы - планетаның қай нүктесiнде болса да, Интернеттің кез келген екi пайдаланушысы арасында «электронды хаттармен - мәтiндiк хабарлама мен оперативтi өтс тсз алмасуды жүзеге асыру. Электронды ең қосымша мүмкiндiктерiне мыналарды жатқызуға болады. Дыбыстық хабарды, құжаттарды, сызуларды, фотосурет-тердi, бейне материалдарды беру, ғылыми журналға, сирек кiтаптарға, жарнамаға жету және әр түрлi тауарларды жолдау немесе сату, сонымен қатар ұжымдық iс-әрекеттердi программалық қамтамасыз ету, мекемелер мен ұйымдарда құжат айналымын қолдау, ұжымдық жұмысты жоспарлау.

ЕҒТ хаттамалары бойынша электронды почтаның жаңаша пакеттері (Еlесtrоniс Funds Тгansfеr - ақшалай  қаражатты  электронды аудару) және ЕDI (Еlесtrоniс Dаtа  Interchange- мәлiметтермен электронды алмасу) желі бойынша іс жүзінде қас-қағым сәтте «электронды қойылған қолмен» қамтамасыз етілетін ақша, шоттар және басқа қаржылық құжаттарды аударады.

         World Wide Web (WWW) қызметі.  World Wide Web –қазіргі заманға Интернеттің ең танымал қызметі. Оны көбіне Интернетпен теңдестіреді, бірақ шын мәнінде бұл оның көптеген қызметтердің бірі.

              World Wide Web -  Web- серверде сақталатын жүздеген миллион өзара байланысқан  электорнды құжаттардан тұратын біртұтас ақпараттық кеңістік. Web-парақтар деп аталатын  Web кеңістігін құрайтын жеке құжаттар. Бұл құжаттарда мәтіндік және (немесе) графикалық ақпарат, сонымен қатар Интернеттің басқа құжаттарына сілтеме болады.

         Тақырып жағынан біріктіліген Web-парақтық топтарын  Web-тораптар деп аталады. Бір Web-серыерде бірнеше сайттар болуы мүмкін. Электронды Web-құжаттар принтерде басу үшін емес, компьютер экранында қарап шығуға арналған және сонымен бірге оның қайсысында екені алдын ала белгісіз. Экран мөлшері де, түсті және графикалық шешілу параметрлері де, клиент компьютері жұмыс істейтін операциялық жүйе де белгісіз. Сондықтан Web- құжаттардың қатаң пішімделуі болмайды. Юезендіру оларды клиенттің компьютеріне шығарған кезде тікелей атқарылады және қарап шығуды орындайтын программаның қондырмаларына сәйкес жүреді.

       Web – парақтарды қарап шығуға арналған программалар броузерлер деп аталады.

   World Wide Web түп –түгел гипермәтіндерден тұрады. Гипермәтін –мәтіннің дара блоктарымен байланысты ассоциациялық (мағына бойынша) түрде ұсынылған мәтін. Гипермәтінді қолдану мәтінді сызық бойынша (сөзбе-сөз, сөйлемнен соң сөйлем, парақтан соң парақ)  оқуға емес, қажет болса керекті жерге секіре көшуге мүмкіндік береді. Блоктан блокқа  көшу гиперсілтеменің көмегімен іске асырады.

      Гиперсілтеме – гипермәтіннің (немесе графикалық объектінің) арнайы ерекшеленген фрагменті, мұнда пайдаланушыға көрінбейтін басқа серверге, сайтқа, құжатқа (Web - параққа) немес құжат (блок) фрагментіне нұсқаушы (адрес) болады.