Табиғи газ

Мазмұны                                                                                                                            1.Кіріспе;                                                                                                                    2.Химиялыққұрамы;                                                                                                             3. Табиғи газға жататындар;                                                                                                                5. Табиғи газдар жіктемесі;                                                                                                              6. Табиғи газдың салыстырмалы тығыздығы;                                                                             7. Пайдаланған әдебиет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе.

Табиғи газ — Жер қойнауларында органикалық заттардың анаэробты бөлінуі кезінде пайда болған газдар қоспасы.

Табиғи газ пайдалы қазбалар қатарына жатады. Табиғи газ қабаттарда (жер қойнауларында) орналасқанда газтәрізді күйде - жекелеген шоғырлар (газ кендері) түрінде немесе мұнай-газ кенорындарының беткі бөлігіндегі арнайы газды қабат (шапка) ретінде немесе мұнайда, кей жағдайда суда ерітілген күйде де болады. Қалыпты жағдайда (101,325 кПа және 15 °C) табиғи газ тек газтәрізді күйде болады. Сондай-ақ табиғи газ табиғи газ гидраттары түрінде кристалл күйінде де кездесе береді. Таза табиғи газдың иісі мен түсі болмайды.

Химиялық құрамы

Химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері тұрғысынан сан түрлі болып келетін, әртүрлі геологиялық және геохимиялық жағдайларда ұшырасатын газ жатындарының жалпылама атауы. Олар бірнеше түрлерге жіктеледі:

1. табиғатта кездесу жағдайына орай: "атмосфера газдары", "литосфера газдары", "гидросфера газдары" және "органикалық әлем газдары" болып төрт түрге;
2. көрініс беру пішіндеріне орай: "газогендік газдар", "газтүзілім газдары", "айналым (ауа) газдары" және "аралас газдар" болып төрт түрге;
3. химиялық құрамына орай: "көмірсутекті газдар", "көмірқышқыл газдары" және "азот газдары" болып үш түрге;
4. жаралу табиғатына (тегіне) орай: "биохимиялық газдар", "литохимиялық газдар", "радиоактивтілік газдары", "ауа газдары" және "ғарыш газдары" болып бес түрге бөлінеді. Бұл газдар, сайып келгенде, әр түрлі агрегаттық жағдайдағы күрделі табиғи жүйелер құрамынан бөлініп дараланған заттар қоспасы (ерітіндісі) болып табылады, олар қалыпты (атмосфералық) жағдайда газ түріңде ұшырасады. Табиғи газдардың сан түрлілігі олар туындайтын табиғи жүйелер сипатымен және олардың газдарды бөліп шығару жағдайларымен анықталады. Өздері туындайтын табиғи жүйелер сипатына орай табиғи газдар "таужыныс газдары", "газгидраттар газы", "мұнай газы", "табиғи су газдары" және "жерасты газдары" болып бірнеше түрлерге бөлінеді. Табиғи жүйелердің газ бөліп шығару жағдайына орай табиғи газдар "өздігінен бөлініп шыққан" газдар және "әдейілеп өндірілген газдар" болып екі топқа жіктеледі.^[

Табиғи газға жататындар

Табиғи газдың негізгі бөлігін метан (CH₄) құрайды — 92-ден 98 %-ке дейін. Табиғи газдың құрамына ауырырақ көмірсутектер - метанның гомологтары кіре алады.:

1. этан (C₂H₆),                                                                                                                             2. пропан (C₃H₈),                                                                                                                        3. бутан (C₄H₁₀).

Сондай-ақ басқа да көмірсутек емес заттар да кездесіп жатады:                                               1.сутек(H₂),                                                                                                                     2.күкіртсутек(H₂S),                                                                                                  3.көміртекдиоксиді(СО₂),                                                                                             4.азот(N₂),                                                                                                                          5.гелий (Не).

Табиғи газдар жіктемесі

Табиғи газдарды әр түрлі  белгілері тұрғысынан жіктеу. Әдетте хаттамалық, тектік және техникалық(өндірістік) жіктемелер болып үш топқа жіктеледі. Хаттамалық жіктемелер табиғи газдардың геохимиясын зерттеу мақсатын көздей отырып, оларды ең айшықты өзіндік белгілері тұрғысынан даралайды. Аталған белгілердің ең маңыздылары - газдардың көрініс беру орны, физикалық жағдайы және құрамы. Алғашқы белгісіне қарай "атмосфера газдарын", "гидросфера газдарын", "литосфера газдарын" және олардың бір-біріне "ауысу өңірі газдарын" даралауға болады: Газдар дербес болуы (жеке фаза түрінде дараланган) немесе сорылған күйде ұшырасуы (таужыныстар мен қойнауқаттық суларда - "суда еріген газдар", мұнайларда - "мұнай газдары") ықтимал. Құрамына карай табиғи газдар "көмірсутекті газдар", "азотты газдар", көмірқышқыл газдары" және "күкіртсутекті газдар" болып төрт түрге бөлінеді. Күрделі құрамды газдар сирек кездеседі, бұлардың құрамындағы басты құрамбөліктердің мөлшері 50 %-дан аспайды. Көмірсутекті газдар, өз кезегінде, құрғақ, жұтаң және қоңды газдарға жіктеледі. Тектік жіктемелерде газды қоспалар өзінің жаралу тегі тұрғысынан дараланатын болады. Жіктеу белгісі ретіңде газды құрайтын құрамбөлікгердің туындау көзі (органогендік, литогендік, т.с.с.), немесе олардың туындауын қамтамасыз ететін процестер (биогендік, метаморфогендік, т.с.с.), иә болмаса солардың екеуі де алынады. Техникалық(өндірістік) жіктемелер табиғи газдарды тауарлық сапасы тұрғысынан, яғни олардың жылу бөлу қабілетіне (жанғыш газдар, төменкалориялы газдар, жанбайтын газдар) және өз құрамындағы пайдалы немесе зиянды газды құрамбөліктердің (гелийлі, күкіртсутекті, т.с.с.) мөлшеріне қарай жіктеуге мүмкіндік береді.

Табиғи газдың салыстырмалы тығыздығы

Табиғи газдың салыстырмалы тығыздығы. Нақтылы температура мен қысым жағдайында белгілі бір көлемді иеленген газ массасы көлемі нақ сондай қалыпты жағдайдағы құрғақ ауа массасынан қаншалықты ауыр немесе жеңіл екендігін көрсететін сандық мөлшер. Табиғи газдың салыстырмалы тығыздығы сол газдың молекулалық массасына тікелей тәуелді бола отырып 0,5-1,2 аралығында өзгереді

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме сөздігі. Анықтамалық басылым.- Алматы: 2003. 2.Мұнай және газ геологиясы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Қазақстанға еңбегі сіңген мұнайшы — геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Куандықов, 2000. — 328 бет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                              №2 Ертіс жалпы орта білім беру мектебі.

 

 

 

Реферат

 

 

 

 

 

тақырыбы:    “Табиғи газ”

 

 

 

                                                                Орындаған: 11 “Б”сынып оқушысы Ысқақ М.Б.

                                                      Тексерген: Қалым Г.М.

 

 

 

 

 

                                                       Ертіс ауылы 2012 ж.