Азаматтық құқық

АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ

 

*Азаматтық құқық:жалпы  сипаттама

*Меншік құқығы

*Некеге тұрудың  шарттары мен тәртібі

*Азаматтық құқықтық  жауаптылық

Азаматтық құқық:жалпы  сипаттама

 

• Азаматтық құқық – жеке және заңды тұлғалардың,мемлекеттің және оның әкімшілік-аумақтық бөлшектерінің күнделікті өмірімен,іс-әрекеттерімен ажырамас байланыстығы ҚР құқығының бір саласы.
• Азаматтық құқық тек қана  мүліктік емес,сонымен қатар жеке  мүліктік емес қатынастарды да реттейді.

 

 

Азаматтық құқықтық қатынастар

 

• Азаматтық құқықтық қатынастар - қатысушылары бір-бірімен субъективті азаматтық құқықтар мен міндеттер арқылы жалғанатын,азаматтық құқықпен реттелетін мүліктік не мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес,мүліктен тыс мүліктік емес қатынастар
• Азаматтық құқықтық қатынастардың пайда болу негіздеріне заңды фактілер жатады.

 

 

 

Азаматтық құқықтық қатынастар субъектілері

 

• Азаматтық құқықтық қатынастар субъектілеріне азаматтар, заңды тұлғалар,мемлекет ,сондай-ақ әкімшілік – аумақтық бөліністер жатады.
• Аталған субъектілердің азаматтық құқықтық қатынастарға қатынасуының алғышарты олардың азаматтық құқықтық қабілеттілікке және азаматтық әрекет қабілеттілігіне ие бола алуы
• Азаматтық  қабілеттіліктің әрекет қабілеттілігі жоқ,жартылай,толық емес, толық,шектелген деген сияқты түрлері бар.

Азаматтық құқықтық қатынастар объектілері

 

Мүліктік игіліктер мен  құқықтар:

Заттар,ақша,соның ішінде шетел валютасы,құнды қағаздар ,жұмыс  қызмет,фирмалық атаулар,тауарлық белгілер т.б.

Жеке мүліктік емес игіліктер  мен құқықтар:

Жеке адам өмірі,денсаулығы,қадір-қасиеті,абырой,игі  атақ,іскерлік бедел,жеке құпия және отбасы құпиясы,есім алу,автор болу құқығы және т.б.

Азаматтық құқықтық қатынастар түрлері

 

Мүліктік қатынастар

Мүліктік, материалды игіліктер  сипатында болатындықтан,олардың  экономикалық мазмұны бар.

Мүліктік емес қатынастар               

Адамның ,азаматтың өмірі ,денсаулығы ,еркіндігі, бостандығы, қауіпсіздігі ,ар-ожданы,намысы т.с.с.

Меншік құқығы

 

• Меншік құқығы дегеніміз субъектінің заң құжаттары арқылы танылатын және қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иелену, пайдалану және оған билік ету құқығы.

 

 

 

Жеке меншік азаматтардың және мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің меншігі ретінде көрінеді .

Мемлекеттік меншік республикалық және коммуналдық меншік түрінде көрінеді.

 

Республикалық меншік мемлекеттік қазынадан жіне заң құжаттарына сәйкес мемлекеттік республикалық заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мүліктен тұрады.

 

Коммуналдық меншік  жергілікті қазынадан және заң құжаттарына сәйкес коммуналдық заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мүліктен тұрады.

Зияткерлік  меншік құқығы

 

• Заңнамаларда белгіленген реттер мен тәртіп бойынша азаматтың немесе заңды тұлғаның шығармашылық интеллектуалдық қызметтің нәтижелеріне және оларға теңестірілген заңды тұлғаны дараландыру құралдарына,жеке немесе заңды тұлғаның өзі орындайтын жұмысының немесе қызметінің өнімдеріне (фирмалық атау,тауар белгісі,қызметкөрсету белгісі және т.б.)ерекше құқығы танылады.

Патенттік құқық

 

• Өнертабыс,пайдалы кескіндерді , өнеркәсіп үлгілерін тағы басқа да зияткенрік меншіктің түрлеріне құқықтың пайда болу ,бекіту және қарау тәртібін реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы.

Некеге тұрудың  шарттары мен тәртібі

 

• Неке дегеніміз ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен заңдарда белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ.
• Отбасы  деп некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес  жеке құқықтар мен міндеттерге байланысты және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобын айтамыз.

.

 

Неке азаматтық хал актілерін  тіркеу (АХАЖ) органдарында рәсімделгенде  заңды деп танылады және белгілі  бір құқықтық салдарлар туғыза алады.

 

Мешіттерде, шіркеулерде некені қиюға  заң тыйым салмайды, бірақ олардың  құқықтық күші жоқ

Қазақстан Республикасының  “Неке және отбасы туралы”1998 жылғы 17-желтоқсандағы  №321-І Заңының 10-бабына сәйкес неке жасы еркектер мен әйелдер  үшін он сегіз жас болып белгіленеді. Дәлелді себептер болағн жағдайда мемлекеттік  тіркеу орны бойынша азаматтық хал  актілерінжазу органдары неке жасын  екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетуі мүмкін.

Некеге тұру үшін заң некеге тұрудың жағымды және жағымсыз жақтарын белгілейді

 

Некеге  тұрушы еркек пен әйелдің өзара  ерікті келсімі және олардың неке жасына жетуі жатады.

 

Некеге  тұруға:

1. Біреуі болса да басқа тіркелген некеде тұрған адамдардың;
2. Тікелей ата-тегі бойынша және өзінен тарайтын жақын туыстардың, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек әкесі немесе анасы ортақ ағалы-інілер мен апалы-сіңілілердің;
3. Асырап алушылар мен асырап алғандардың;
4. Біреуін болса да психикалық ауруының немесе ақыл-есі кемдігінің салдарынан сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адамдардың арасында жол берілмейді

Некені тоқтату

 

  Неке ерлі-зайыптылардың біреуінің қайтыс болуы немесе сот оны өлді немесе хабар-ошарсыз кеткен деп жариялау салдарынан тоқтатылады.

Некені бұзу

 

Некені әйелдің  жүктілігі кезеңінде

 және бала  туғаннан кейінгі 

бір жыл ішінде әйелдің 

келсімінсіз бұзуға

 болмайды

  Егер сот ерлі-зайыптылардың одан әрі бірлесіп өмір сүруі және отбасын сақтауы мүмкін еместігін анықтаса, неке сот тәртібімен бұзылады

 

 

Азаматтық құқықтық жауаптылық

 

  Азаматтық-құқықтық жауаптылық құқық бұзушының мүлкінен айыру, не алу, немесе кәсіпкерлікпен айналысуға тыйым салумен, заңды тұлғаны мәжбүрлікпен жою, не қайта құрумен байланысты, жағымсыз нәтижелі, құқықтық жауаптылықтың бір түрі.

Азаматтық-құқықтық жауаптылықтың бірнеше түрі бар:

 

Шарт бойынша және шарттан  тыс жауаптылық

Үлестік және ынтымақтастық  жауаптылық

Негізгі және қосымша (субсидарлы)жауаптылық

Кері жауаптылық

Азаматтық-құқықтық жауаптылықтың алғы шарттары:

 

Құқыққа қарсы әрекет

Зиянды(шығын) әрекет