Қаржы жоспарының жүйесі

           Еуразия академиясы

 

 

                                                                        Экономика және құқық деканаты

    Реферат

Тақырыбы:Қаржы  жоспарының жүйесі

 

 

 

                                                               

                                                                Орындаған:Қайрлиева А.Т

                                                                Тексерген:аға оқытушы

                                                                  Нургалиева Ә.М

                                                                               

                                                            

 

                                               

                                            

 

 

                                    Орал 2013

  

 Жоспар

Кіріспе.................................................................................................................

I. Қаржылық жоспарлаудың  теориялық аспектілері

1.1. Қаржылық жоспарлаудың  мәні, әдістері мен қағидаттары

1.2. Қаржылық жоспарлаудың  жүйесі

ІІ. Мемлекеттің қаржысын жоспарлаудың тәжірибесін талдау

2.1. Мемлекеттің қаржысын жоспарлау

ІІІ. Нарықтық экономикадағы  қаржыны жоспарлаудың жетілдіру  жолдары

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

 

                                         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Кіріспе

  І.    Қаржылық  жоспарлаудың мәні, әдістері,жүйесі мен көрсеткіштері.

1.1.  Қаржылық жоспарлаудың  мәні, әдістері мен қағидаттары

     Қаржылық жоспарлау  мен болжау бұл қаржы механизмінің  қосалқы жүйесі, саналы басқарудың  аса маңызды элементтерінің бірі және әлеуметтік экономикалық жоспарлаудың құрамды бөлігі. Олар экономиканың үйлесімді және тепе теңдік дамуына жетуге, біртұтас ұлттық шаруашылық кешенінің барлық буындарының қызметін үлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған. Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.

     Қаржының табысты  іс-әрекет етуі және қоғамдық процестерге белсенді ықпал ету көбінесе қаржы ресурстарының қозғалысын, шаруашылықты жүргізудің барлық деңгейлерінде ақша қорларын қалыптастырып, бөлуді алдын ала үлгілеуге байланысты болады. Мұндай процесс тәртіпті (реттілік) анықтайтын өзара үйлесілген тапсырмалардың, көрсеткіштердің кешенді жүйесін жасауды, ақша түсімдерін жұмылдырудың прогррессивті нысандарын қолдауды қажет етеді.

     Қаржылық көрсеткіштерді, белгіленетін қаржы операцияларын  негіздеп дәлелдеуге, көптеген шаруашылық шешімдердің нәтижелілігі сияқты, қаржылық жоспарлау мен болжау процесінде қол жетті. Бұл өте ұқсас ұғымдар экономикалық әдебиет пен практикада жиі теңестіріледі. Іс жүзінде қаржылық болжау жоспарлаудың алдында болуы және көптеген нұсқаларды бағалауды жүзеге асыруы тиіс (тиісінше макро және микродеңгейлерде қаржы ресурстарының қозғалысын басқарудың мүмкіндіктерін анықтауы тиіс).

Қаржылық жоспарлаудың көмегімен  белгіленетін болжамдар нақтыланады, нақтылы жолдар, көрсеткіштер, өзара  үйлесілген міндеттер, оларды іске асырудың дәйектілігі, сондай ақ таңдалынған мақсатқа жетуге көмектесетін әдістер анықталады.

     Қаржылық жоспарлау  бұл қаржы жоспарларын (тапсырмаларын)  әзірлеу, қаралған мерзімде оларды  орындау, белгіленген мақсаттарға  жетуге бағытталған поцесі. Жоспарлау басқарудың элементі ретінде қаржы саясаты құралдарының бірі болып табылады. Ол ірі шаруашылық өзгерістерді байсалды және елеусіз жасауға мүмкіндік туғызады.

     Қаржылық жоспарлаудың  объектісі шаруашылық жүргізуші  субъектілері мен мемлекеттің қаржылық қызметі, ал қорытынды нәтижесі қаржы жоспарлары мен жеке мекеменің сметаларынан бастап мемлекеттің жиынтық қаржы жоспарына дейінгі қаржы жоспарларын жасау болып табылады. Әрбір жоспарда  белгілі бір мерзімге   белгіленген кірістер  мен шығыстар, қаржы

 және кредит жүйелерінің буындары мен байланыстары анықталады. ттттайқындалады. Бұл: жоспарлы тапсырмаларды орындауға қажетті ақшаның көлемі мен олардын көздерін анықтау; крістерді өсірудің, шыығындарды үнемдеудің резервтерін анықтау; орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлар арасында қаражаттарды бөлуде оңтайлы үйлесімдерді белгілеу және басқалары.

         Жоспарлау.

1) экстенсивтілігімен (әлеуметтік  саяси және экономикалық құбылыстардың  кең шеңберін қамтиды)

2) қарқындылығымен (кәміл техника мен әдістерді қолдануды түсінеді);

3) тиімділігімен (қорытындысында  қаржыны басқару қойған міндеттерге  жетудің қажеттілігін білдіреді) сипатталады.

      Қаржылық  жоспарлаудың мына тәсілдемелер  пайдаланылады:

       а) автоматтық (өткен жылдың деректері келесі жылға көшіріледі). Инфляция кезінде деректер инфляцияның коэффициенттеріне көбейтіледі. Бұл әдіс ең қарапайым әдіс болып табылады және, әдеттегідей, уақыт жетіспеушілігі кезінде пайдаланылады;

       ә) статистикалық (өткен жылдардың шығыстарын қосып, өткен жылдардың санына бөледі);

       б) нөлдік  база тәсілдемесі (барлық айқындамалар  қайта есептелуі тиіс бұл әдіс  нақтылы қажеттіліктерді есепке  алады және оларды мүмкіндіктерімен  үйлестіріледі).

      Нарықтық  экономика жағдайында жоспарлау басқарудың функциясы ретінде экономикалық және әлеуметтік қызметтің барлық жақтарын жалпыға бірдей қамту нысанын алуы тиіс. Егер жоспарлау экономикада қаржы жоспарлауда сүйеніш бөлгіштік процестерге жасалынса, нарықтық экономикада айырбас сферасына сүйенеді, бұл сфера арқылы тауарлар мен қызметтерді өткізу және оларды өндіру мен өткізу кезінде қоғамдық қажетті шығындарды тану (мойындау) жүзеге асырылады.

    1.2.Қаржылық жоспарлаудың жүйесі.

      Қаржылық  жоспарлаудың негізгі құжаты  болып келетін қаржы жоспары  шаруашылық жүргізуші субъектілердің, салалардың, аймақтардың және жалпы мемлекеттің ақшалай табыстары (кірістері) мен қорланымдарын құрудың және пайдаланудың жоспары болып табылады. Қаржы жоспары ұлттық шаруашылықтың ресурстармен қамтамасыз етілуін көрсетеді.

      Басқарудың  барлық деңгейлеріндегі жасалынатын саны көп қаржы жоспарларын бір жүйеге келтіру үшін оларды көптеген белгілері бойынша сыныптаған орындар. Экономикалық әдебиеттерде олар негізгі екі топқа бөлінеді: жиынтық және бастапқы қаржы жоспарлары.

      Жиынтық  қаржы жоспарлары жалпымемлекеттік қаржы ресурстарының қозғалысын негіздейді, мемлекеттің қаржы жүйесі жүзеге асыратын қайта бөлу процестерін белгілейді.

      Қазіргі кезде жиынтық қаржы жоспарлары жалпымемлекеттік, салалық, аумақтық жоспарларды кіріктіреді. Мыналар жалпымемлекеттік болып табылады: мемлекеттің жиынтық қаржы балансы, мемлекеттік бюджет, республикалық бюджет, бюджеттен тыс қорлар.

      Жиынтық  қаржы балансы деп орта мерзімді (бесжылдық) кезеңге арналған дамудың жалпымемлекеттік болжамының қаржылық бағдарламасын айтады. Оны жасаумен Қаржы министрлігінің, Ұлттық  банктің белсенді қатысуымен экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі айналысады. Аймақтарда баланстын есеп қисаптарын аймақтық органдар жүргізуі тиіс. Жиынтық қаржы балансында мемлекеттің, меншіктің барлық нысанының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің ақша қорларын қалыптастырудың құрамы мен көздері және ұдайы өндіріс пен қоғамдық , қажеттерге (әлеуметтік мәдени шараларға, қорғанысқа, басқаруға) оларды пайдалану қамтып көрсетіледі.

      Баланстың  кіріс бөлігі мыналарды кіріктіреді: таза табыс, тұтынуға салынатын салықтар (қосылған құнға салынатын салық, акциздер, кеден баждары), амортизациялық аударымдар, сыртқы сауда операцияяларының түсетін түсімдер, салықтар мен алымдар, қысқа мерзімді несиелендірудің ресурстары, ұзақ мерзімді несиелендірудің көздері.

      Шығыстар бөлігінің аса маңызды көрсеткіштері: экономиканы дамытуға жұмсалатын   шығыстар  (күрделі жұмсалымдарды қаржыландыру, айналым

қаражаттарының өсіміне  жұмсалатын шығындар, мемлекеттік субвенциялар); сыртқы экономикалық операциялар жөніндегі  шығыстар; әлеуметтік мәдени шараларға  жұмсалатын шығыстар; басқару мен  қорғаныс шығыстары; қысқа мерзімді кредит салымдарының және ұзақ мерзімді кредит беруге арналған қаражаттардың өсімі.

          Шаруашылық жүргізудің социалистік жүйесі мен қаржы жүйесі барлық буындарын мемлекеттендірудің жоғары дәрежесі жағдайында мемлекеттік сақтандырудың жиынтық қаржы жоспарлары мен әлеуметтік сақтандырудың бюджеті сияқты орталықтандырылған қаржы жоспарлары да жасалды. Мемлекеттік сақтандырудың жиынтық қаржы жоспары бұл ұйымның барлық ақша түсімдері мен тиісінше стихиялық апараттарды ескерту мен және оның зардаптарын жою мен байланысты ұйғарылған шығындарды анықтайтын. Мемлекеттік әлеуметтік сақтандырудың бюджеті әлеуметтік сақтандыру қаражаттарын жасау мен бөлуді жоспарлайтын. Ол кәсіподақ ұйымдарының барлық ақша ресурстарының, кәсіподақтардың, республикалық және облыстық кеңестерінің бюджеттері, халықтың әлеуметтік қажеттерін, ВЦСПС-тың орталықтандырылған қаражаттарын біріктіреді.

  Дамыған нарықтық  экономикасы бар елдерде бюджеттен  басқа жалпы мемлекеттік бағдарламаларды  қаржымен қамтамасыз ету, сондай-ақ барлық бюджеттен тыс қорлардың бюджеттері түрінде басқа да орталыұтандырылған қаржы жоспарлары жасалады. Көптеген елдерде әлеуметтік, табиғатты қорғау сипатындағы немесе басқа арнлымдардың маңызды шараларын қаржыландырудың арнаулы көздері ретінде қалыптастырылады. Бюджеттен тыс қорлар, әдеттегідей, жалпымемлекеттік қаржы жүйесінің дербес буыны болып табылады. Айрықша көздер есебінен құрылады және өзінің ресурстарын функциялық міндеттерді орындауға жұмсайды. Сондықтан олардың қаржы жоспарлары ағымдағы жылға түсетін барлық түсімдер мен шығындарды анықтайтын құндық баланстар болып келеді.

     Жиынтық қаржы  жоспарлары тек қаржы жүйесінің  буындары бойынша емес, сонымен  бірге қаржы ресурстары қозғалысының деңгейі бойынша да: жалпымемлекеттік  немесе жеке аймақтардың (республикалық және жергілікті) жоспарлыры болып ажыратылады.

        ІІ. Мемлекеттің қаржысын жоспарлаудың  тәжірибесін талдау.

    2.1. Мемлекеттік бюджетті жоспарлау

     Бюджеттік  құралдардың қалыптасуы, бөлісуі және пайдалану процесінбасқару бюджетті жоспарлау мен болжамдау арқылы іске асырылады. Бюджетті жоспарлау рөлі мен мәні бюджеттік құралдарды қалыптастыру мен оларды негізгі мақсаттарға, әлеуметтік реформаларды дамыту мен әрі қарай тереңдетуге, білім мен денсаулық сақтауды дамытуға, индустралды-инновациялық дамуға, аграрлық сектордың дамуына, пайдаланудағы мемлекеттің мүмкіншіліктерін анықтайтын адресті қаржылық жоспар – бюджетті құрғанда көрінеді.

     Бюджеттік  жоспарлаудың экономикалық мағынасы  барлық қаржылық жүйенің әр түрлі буындары арасында қоғамдық өнім құны мен ұлттық табысты орталықтандырылған түрде бөлісу мен қайта бөлісу бойынша мәнерленеді және әр деңгейдегі бюджеттерді жасау мен атқару процестерінде көрінеді.  Бюджеттік жоспарлаудың негізі болып елдің мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасы табылады.

 

     Бюджеттік  жоспарлау қаржылық жоспарлаумен, бюджеттік арнаулардың мақсаттық  сипаттарымен, резервтердің барлағымен және кірістер мен шығындардың теңгерушіліктерімен өзара байланыс талаптарына сәйкес болуы тиіс. Жоспарлау процесінің негізгі мақсаты – ол төлемдердің әрбір түрі бойынша салықтар мен басқа да кірістердің жылдық түсімін анықтау және әр түрлі деңгейдегі бюджеттер арасында кірістерді дәйекті бөлісін қамтамасыз ету. Кірістер мен шығындарды басқарудың тиісті өкілетті органдардың мемлекеттік бюджетке салықтар мен төлемдердің түсуін болжамдау, талдау мен бақылау жөніндегі жұмыстарын ұйымдастыру мен басшылық ету, бюджеттік құралдарды тиімді жұмсау және мемлекеттік бюджеттің кірістік пен шығындық бөлімдерін атқару жөнінде есеп дайындаумен тұжырымдалады.

  

  Мемлекеттік бюджетті  жоспарлау процесінде келесі  негізгі мақсаттар шешіледі:

• Орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қаржылық жоспар арасындағы қажетті арақатынас пен жалпы қаржылық қатынастарды анықтау;

• Бюджеттік процесінің әрбір қатысушыларының елдің дамуын қаржылық қамтамасыз етудегі қатысу дәрежесін тағайындау;

• Қаржы ресурстарының  жалпы көлемін тағайындау мен  оларды мемлекеттік мекемелер мен  бюджеттік бағдарламалар әкімшіліктері бойынша бөлу;

• Салалар, іс-әркет салалары мен экономика секторларының қаржы жоспарлары негізінде мемлекеттік бюджет кірістерінің жалпы көлемі мен әр түрлі көздер арқылы түсетін кірістер көлемін анықтау;