Мемлекет шығыстарының мәні, құрамы және сыныптамасы

Субсидиялар -үлестік  негізде белгілі бір шараларды каржыландыруға бюджеттік, бюджеттен тыс және арнаулы қорлардың қаражаттары есебінен ақшалай және натуралдық нысандағы жәрдемақылар.

Аталған нысандар (оларды қалыпты жүзеге асырған жағдайларда) трансферттік царжыландырудың түрін кабылдайды. Трансферттер деп кең мағынада бюджеттен және бюджеттен тыс қорларды белгілі бір қажеттіліктерді қаржылаңдыру үшін қаражаттарды қайта бөлу кезінде оларды өтеусіз және қайтарусыз беруді айтады. Әдеттегідей, бұл әлеуметтік сақтандыру мен қамсыздандыру бойынша төлемдер, жұмыссыздық бойынша, білім беру, денсаулық сактау, мәдениет және т.б. жүйесін ұстауға берілетін жәрдемақылар.

Айтарлықтай дәрежеде мемлекеттің шығыстары мемлекеттік  сатып алу жүйесі арқылы жүзеге асырылады.

Мемлекеттік сатып  алу - акциялардың (үлестердің) елу және одан көп пайызын немесе мемлекетке жататын акциялардың бақылау  пакетін мемлекеттік органдардың, мемлекеттік мекемелердің, сондай-ақ мемлекеттік кәсіпорындардың, заңи тұлғалардың және олармен қосылма заңи тұлғалардың қарамағындағы ақшалай қаражаттардың есебінен тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алуы.

Мемлекеттік сатып  алу жүйесі қоғам мен мемлекеттің  орнықтылығын қамтамасыз ету тұрғысынан қызметтің маңызды сфераларында мемлекеттік монополияның қажеттігіне негізделеді.

Мемлекеттік сатып aлy сферасындағы мемлекеттік монополия  тек кана мемлекеттік органдардың  және (немесе) мемлекеттік кәсіпорындардың заңнамалық актілер негіздемесінде, сондай-ак бәсекені енгізу ұлттық кауіпсіздік, құқық тәртібі, қорғаныс және қорғаныс-өнеркәсіп кешені мүдделерінің ұғынысы тұрғысынан колайсыз болатын жағдайларда қызметтің шаруашылық жүргізілетін сферасы. Бәсеке - тапсырыс берушінің тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алуға бағытталған және әлуетті жеткізушілер арасында ашық әрі адал бәсекені қамтамасыз ететін мемлекеттік сатып алуды жүргізу әдісі.

Мемлекеттік сатып aлy үдерісін реттеу мына кагидаттарға негізделеді: 

    сатып  алуға пайдаланылатын ақшалай  қаражаттарды оңтайлы және тиімді жұмсау;

    мемлекеттік  сатып any үдерісіне қатысу үшін  барлық элуетті жеткізушілерге  тең мүмкіндіктер беру;

    әлуетті  жеткізушілер арасында адап бәсеке;

    мемлекеттік  сатып any үдерісінің жариялылығы. 

Мемлекеттік сатып any мына әдістердің бірімен жүзеге асырылады: 

    ашықбәсеке;

    жабық  бәсеке;

    бағапық ұсыныстардың сұрау салуын пайдаланумен жеткізушіні таңдау;

    бір көзден;

    ашықтауар  биржалары арқылы. 

Бір немесе бірнеше секторлардың басымдығынан кетуді және экономиканың жаңа бэсекелі секторларын жасауды ұйғаратын ұлттық экономиканы әртараптандыру міндеті жоспарланатын мерзімге көкейтесті болып қала береді және осы үдерісті одан ары ынталандыру жөніндегі, экономиканы тездетіп дамытуды камтамасыз ететін байсалды кадамдар мен нысаналы күш салуды қажет етеді.

Саяси, экономикалық және ұйымдық-құқықтық іс-шаралардың, экономикалық саясат қағидаттарының, басымдықтарының жиынтығы болып  табылатын Индустриялдық-инновациялық дамуды іске асыру шеңберінде постиндустрияландыру мен үдемелі инновациялық даму жағына экономиканың құрылымында сапалы өзгерістерді жүргізуді камтамасыз етуге бейім мемлекеттін қолда бар ресурстық мүмкіндіктерін тиімді пайдалануға негізделген. Стратегия шараларын қаржыландыру үшін бюджеттік қаражаттар ғана емес, сонымен бірге даму институттарының, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың каржылық ресурстары, сондай-ак жаңа технологиялық және ғылымды қажетсінетін өндірістерді жасауға, инфрақұрылымды дамытуға бағытталған ең басымды және тиімді жобаларды іске асыру үшін халықаралық ұйымдар мен донор-елдердің көмегі пайдаланылады.[1] 
 

 Пайдаланылған  әдебиет 

    Құлпыбаев С., Ынтыкбаева С.Ж., Мельников В.Д. Қаржы: Оқулық / - Алматы. Экономика, 2010- 522 бет ISBN 978-601-225-169-2