Шоғырландырылған қаржылық есептілік

Еншілес серіктестіктің таза активтеріндегі азшылық үлесі шоғырландырылған бухгалтерлік баланста қаржылық есептілікті  құру мерзіміндегі еншілес серіктестіктің меншікті капитал сомасынан анықталады.

Еншілес серіктестіктің таза активтеріндегі азшылық үлесі шоғырландырылған бухгалтерлік баланста міндеттемелер  мен меншікті капиталдан бөлек «Азшылық үлесі» атты бабында көрсетіледі  және негізгі серіктестікке жатпайтын  еншілес серіктестіктің таза активтерінің көлемін көрсетеді.

Негізгі серіктестік пен  оның еншілес ұйымдарының шоғырландырылған есептілікке енгізілетін қаржылық есептіліктері әдетте бір мерзімге құрылуы тиіс. Оны жүзеге асыра  алмаған жағдайда әр есепті мерзімге құрылған қаржылық есептіліктерді қолдануға  болады, бірақ уақыт айырмашылығы 3 айдан аспауы керек. Әр мерзімдерге  құрылған қаржылық есептіліктерді шоғырландырылғанда осы мерзімдер аралығында осы  мерзімдер аралығында операциялар  мен басқа да оқиғалар нәтижесіндегі  болған мәнді өзгерістерге түзетулер  жүргізіледі.

Негізгі серіктестік пен  оның еншілес ұйымдарының шоғырландырылған есептілікке кіретін қаржылық есептіліктері  әдетте бір есеп саясатын қолдану  арқылы дайындалады. Ал егер топ мүшесі шоғырландырылған қаржылық есептілікті  құруға қабылданған есеп саясатынан басқасын қолданса, онда шоғырландыру кезінде қаржылық есептілікке тиісті түзетулер енгізіледі. Егер де түзетулерді  есептеуге мүмкіндік болмаса, бұл  факт шоғырландырылған қаржылық есептілікте  басқа есеп саясатын қолданған баптармен  бірге ашылуы керек.

Еншілес серіктестіктің шаруашылық қызметінің нәтижелері шоғырландырылған есептілікке сатып алынған мерзімнен  бастап енгізіледі. Сондықтан серіктестік  бір жылдың  ағымында сатып алынса, шоғырландыру мақсатында оның бір жылдағы  қаржылық шаруашылық қызметінің нәтижелерінің  берілгендері екі есептік мерзімге бөлініп тасталуы қажет: сатып алынуға  дейін және сатып алынғаннан кейін.

Негізгі серіктестіктің бөлек  қаржылық есептілігінде еншілес  ұйымдарға  салынған инвестицияларды  шоғырландырылған есептілікке кіргізу  үлестік қатысу әдісі  арқылы немесе негізгі серіктестік қолданатын ұзақ мерзімді инестициялар есебі әдісімен  жүзеге асырылады.

Негізгі серіктестіктің тәуелді  шаруашылық серіктестерге инвестициялар  есебі үлестік қатысу әдісімен есептелінсе, еншілес ұйымдарға да инвестициялар  есебін осы әдіспен жүргізу керек.

Шоғырландырылған қаржылық есептілікті құру кезінде негізгі  және еншілес серіктестіктің есептіліктері  баптар бойынша қосылады. Шоғырландырылған есептілік серіктестіктер тобы туралы ақпаратты бір ұйым ретінде беруі  үшін:

• Баланстан еншілес кәсіпорындармен өзара есеп айырысулар шоттары бойынша қалдықты тексеру және алып тастау керек
• Негізгі серіктестіктің әр еншілес кәсіпорынға салынған инвестицияларының баланстық құны мен әр еншілес ұйымның жарғылық капиталындағы негізгі серіктестіктің үлесін тексеру және алып тастау керек
• Топ ішіндегі табыстар, шығындар мен дивиденттер бойынша операцияларды, сонымен бірге осы операциялар нәтижесінде туындаған өткізуден тыс табыстар мен шығындарды(қайтарымсыз шығындардан басқа) тексеру және алып тастау
• Еншілес серіктестіктің таза активтеріндегі азшылық үлесін анықтап, оны шоғырландырылған баланста негізгі серіктестіктің міндеттемелері мен меншікті капиталынан бөлек көрсету
• Әр еншілес серіктестіктің топтың жалпы нәтижелеріне әсер ететін таза табысындағы(шығынындағы) азшылық үлесін анықтау және негізгі серіктестікке жататын таза табыс сомасын анықтау

Топқа кіретін субъектілердің әр мерзімге құрылған есептіліктерін шоғырландырылған есептілікке енгізуге болады, бірақ уақыт айырмашылығы 3 айдан аспау керек. Егер әр түрлі  есептік мерзімге құрылған есептіліктер шоғырландырылса, осы мерзім аралығында болған  оқиғалар мен жүргізілген  операциялар нәтижелерінде болған өзгертулерге түзетулер жүргізу  керек.

Бір топқа кіретін кәсіпорындар бір есеп саясатын қолдану керек, кері жағдайда қажетті түзетулер  енгізіледі.

Негізгі серіктестіктің бөлек  қаржылық есептілігінде шоғырландырылған есептілігіне кіретін еншілес кәсіпорындарға салынған инвестициялар  үлестік  қатысу әдісін немесе  ұзақмерзімді инвестициялар есебі әдісін қолданумен көрсетіледі.

Біріккен қызметті жүзеге асыратын шаруашылық субъектілер өз қатысу үлесінің есебі үшін және активтер, міндеттемелер, осы қызмет бойынша  табыстар мен шығындардың қатысушыларының, ұйымдастырушылық –құқықтық нысандарына  тәуелсіз, қаржылық есептілігінде көрсету  үшін 14 БЕС қолданады.

Осы стандартқа сәйкес біріккен қызметтің қатысушысы өз қаржылық есептілігінде  және шоғырландырылған есептілікте  көрсетуі керек:

• Бірігіп бақыланатын өндірісті
• Ол шоғырландыратын активтер мен өзіне алатын міндеттемелерді
• Біріккен қызметпен байланысты тауарлар мен қызметтерді сатудан алатын табыстың өзіне тиесілі үлесін және өз шығындарын
• Біріккен қызмет бойынша қабылдаған міндеттемелерді, біріккен қызметтің басқа қатысушыларымен бірге болатын міндеттемелердегі өз үлесін
• Біріккен қызмет бойынша шығындардың өз үлесімен бірге өнімнің өз үлесін пайдалану немесе сатудан түскен табысты
• Біріккен қызметке қатысу үлесіне сәйкес болатын шығындар

Бірігіп бақыланатын  заңды  тұлғаның қатысушылары өзінің бөлек  қаржылық есептіліктері мен шоғырландырылған қаржылық есептілікте өзінің қатысу үлесін келесі екі есептік форматтың  біреуін қолдана отырып көрсетуі керек:

• Үлестік қатысу әдісі- ұзақ мерзімді инвестициялар есебінің әдісі, негізгі серіктестік қолданады
• Пропорционалды шоғырландыру әдісі – есеп әдісі, қатысушылардың үлесі бап бойынша қосылады. Пропорционалды шоғырландыру әдісі мыналарды көрсету үшін қолданылмайды:
• Жақын болашақта өткізу мақсатында сатып алынған бірігіп бақыланатын кәсіпорынға қатысу үлесін
• Қатысушы қорларына аударымдар жасауға қабілеттілігін төмендететін ұзақ мерзімді қатаң шектеулер шарттарында қызмет ететін бірігіп бақыланатын кәсіпорынға қатысу үлесін

Егер біріккен қызметтің  қатысушысы бірігіп бақыланатын  кәсіпорынның активтерін сатса немесе салса, ол өзіне табыстың осы қызметпен  ғана байланысты бөлігін тануы керек.

Қалған табысты бұндай тану тек қана бұл активтер тәуелсіз жаққа сатылған жағдайда мүмкін. Егер салу немесе өткізу ағымдық активтерді өткізудің таза құнының төмендеуін, сонымен бірге қысқа мерзімді төмендеуді есептемегендегі ұзақ мерзімді активтердің баланстық құнының  төмендеуін куәландырса, қатысушы шығындардың  толық сомасын көрсету керек.

Егер біріккен қызмет қатысушылары активтерді сатып алса, ол осы активтерді тәуелсіз жаққа қайта сатып өткізбегенше, біріккен операциядан түсетін табыстан өз үлесін алмауы керек. Ол осындай мәмілелер нәтижесінде болған шығындар үлесін табыс тәрізді тануы керек. Бірақ шығындарды ұзақ мерзімді активтердің баланстық құнының төмендеуі болған жағдайда бірден тану қажет. (уақытша төмендеу сипатындағыдан басқа)

Қаржылық есептілікте  келісім-шарт бойынша шартты міндеттемелер  мен шығындардың маңызды сомаларының туындауымен және сонымен бірге үшінші жақ үшін жауапкершілікті қабылдайтын шартты міндеттемелерге байланысты оқиғалар туралы ақпарат ашылып көрсетілуі керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Қаржылық есептілік компанияның  жалпы есептілігінің құрамдас бөлігі болып табылады және  Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына (ҚЕХС) сәйкес құрылады

Қаржылық есептіліктің халықаралық  №1-«Қаржылық есептілікті ұсыну» стандартына сәйкес, қаржылық есептіліктің мақсаты компанияның қаржылық жағдайы, қызметінің нәтижелері, қаржылық жағдайының өзгеруі туралы ақпарат ұсыну болып табылады.

Шоғырландырылған қаржылық есептілік – бір ұйымның есептілігі ретінде ұсынылатын топтың жеке қаржылық есептіліктері. Басқаша айтқанда, бұл компанияның өзара байланысты көрсеткіштер тобы туралы жалпылама берілген мәліметтер.

Сонымен, рефератта шоғырландырылған қаржы есептілі ұғымын жан-жақты  зерттеп, оның негізгі ерекшеліктерін, шоғырландыру әдістерін, шоғырландырылған есепті жүргізу тәртібін, шоғырландырылған есептің заңнамалық реттелуін білдік.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ф.С.Сейдахметова, 2008 жыл, Алматы, ТОО «LEM»
2. 27—ші Қаржылық Есептіліктің Халықаралық Стандарты (IAS 27)
3. www.minfin.kz
4. www.wikipedia.com