Меншікті капитал есебі

Ахметов пен Балтабаев  өткен жылы  1 400 000 теңге пайда алды. Серіктестіктің келісім-шарты бойынша пайда мен зиянды бөлу  60% және 40% пропорция бойынша Ахметов пен Балтабаевқа тиесілі.

30 маусым 2006 жыл

Д 5410 Таза пайда.......................................................1 400 000

К 5020 Ахметовтың капиталы ( 1 400 000*60%) .......840 000

К 5020 Балтабаевтың капиталы (1 400 000*40%).......560 000

Салынған капиталдың ара салмағы әдісі. Ахметов пен Балтабаев 1 250 000 теңге капиталмен серіктестік құрды. Ахметов 650 000 теңге, Балтабаев 600 000 теңге салды.

Егер серіктестіктің қызметіне салынған капитал пайданың ең көп бөлігін берсе, онда пайда  мен зиян  салынған капиталға  сәйкес бөлінеді.Бұл екі жақты талданады:

1. Әр әріптестің салған  капиталы шоты бойынша жыл  басына қалдық негізінде (қосымша  салымдар мен алымдарды есептемегенде):

30 маусым 2006 жыл

Д 5410 Таза пайда ...............................................................1 400 000

К 5020 Ахметовтың капиталы (1 400 000*65/125)...............728 000

К 5020 Балтабаевтың капиталы (1 400 000*60/125)............672 000

2. Осы шоттар бойынша  орташа жылдық қалдықты қолдану  негізінде:

Егер әріптестер жыл  бойы олардың капиталдағы үлестері өзгеруі мүмкін деп санаса, онда пайда мен зиянды бөлу әр әріптестің капиталындағы үлесі орташа салмақтандырылған негізде жүргізіледі.

2005 жылы 1 қарашада Балтабаев  100 000 теңге, ал 2006 жылы 1 қаңтарда Ахметов 100 000 теңге алды. Сонымен қатар, 2006 жылы 1 қаңтарда Балтабаев қосымша 80 000 теңге салды. Орташа капиталдың жылға есебі:

Әріптес	Кезең (ай,жыл)	капитал	Айлар саны	Капитал*ай	Орташа капитал
Ахметов     Балтабаев     Капитал  орташа жинағы	07.01.12.01. 01.02.06.02.   07.01-10.01 11.01-01.02 02.02-06.02	650 000 550 000   600 000 500 000 580 000	6 6 12 4 3 5 12	3 900 000 3 300 000 7 200 000 2 400 000 1 500 000 2 900 000 6 800 000	600 000     566 670 1166670

 

 

Капиталдағы пайыздық қатынас:

Ахметов= 600 000/1 166 670=51,4%    Балтабаев=566 670/ 1 166 670=48,6%

Пайданы бөлу бойынша бухгалтерлік жазу:

30 маусым 2006 жыл 

Д 5410 Таза пайда ..................................................................1 400 000

К 5020 Ахметовтың капиталы   (1 400 000 * 0,514)...............719 600

К 5020 Балтабаевтың капиталы (1 400 000*0,486).................680 400

Жалақының мөлшерінен тәуелді және бекітілген пропорция бойынша капиталдан пайыздар әдісі.

Назарға салымдардың бірдей емес екенін ала отырып, кейбір серіктестіктер әріптестерге еңбекақы мен салынған капиталға пайыздар тағайындайды. Олардың комбинациясы пайданы бөлуде есепке алынады. Пайыздар мен еңбекақы пайданы анықтаған уақытқа дейін шығын ретінде қарастырылмайды.

Ахметов пен Балтабаев  салынған алғашқы капиталынан 10 пайыз  алуды шешті, сонымен қатар еңбекақы (Ахметов 700 000 тг және Балтабаев 600 000 тг). Қалған табыс немесе зиян тең бөлінуі керек. Жалпы пайда 1 400 000 тг құрады.

Еңбекақы мен пайыздарды бөлгенен кейін пайданы бөлуде теріс сома пайда болуы мүмкін. Ол серіктестіктің келісім шартында көрсетілген пропорцияға сәйкес жабылуы керек.

	Әріптестер		Бөлінетін пайда
	Ахметов	Балтабаев
Бөлінетін пайда                                                                                                     1 400 000 Еңбекақыны бөлу                                       700 000                  600 000              1 300 000 Еңбекақыны бөлуден  кейінгі пайда                                                                       100 000 Салынған капиталға  пайызды бөлу: Ахметов   (650 000 * 10%)                           65 000                 60 000                    125 000 Балтабаев (600 000 * 10%)                                              Пайыздар мен еңбек  ақыны бөлуден кейінгі пайда соммасы                                                                                            -25 000  Қалған соманы тең  бөлу                              -12 500                     -12 500              25 000 Жиыны                                                          752 500                    647 500           1 400 000

 

Пайданы бөлу бойынша  бухгалтерлік жазу:

Д 5410 Таза пайда ...............................................................................1 400 000

К 5020 Ахметовтың капиталы ..............................................................752 500

К 5020 Балтабаевтың капиталы ............................................................647 500

Серіктестікті тарату (қайта  тіркелу).

Серіктестікті тарату оның бастапқы құрамында өзгерістер орын алғанда жүргізіледі. Жаңа әріптесті  қабылдау соңынан серіктестікті  таратуға әкеліп соғады, себебі ол жаңа ассоциация ұйымдастырады. Бұрынғы  серіктестікті тарату мен жаңасын  құру тек алдыңғы қатысушылардың келісімімен жүргізіледі. Тұлға серіктестікке екі әдіспен қабылдануы мүмкін:

1. бір немесе бірнеше бұрынғы әріптестердің капиталының үлесін сатып алу жолымен;
2. серіктестіктің капиталына салым салу жолымен;

Әріптестің капиталының  үлесін сатып алу. Әріптес Ахметов өзінің үлесіндегі 700 000 теңгені 1 000 000 теңгеге Рахимбековқа сатпақшы болды. Балтабаев бұған келісті. Бухгалтерлік жазу келесідей болады:

31 тамыз 

Д 5020 Ахметовтың капиталы ..........................................................700 000

К 5020 Рахимбековтың капиталы......................................................700 000 

Серіктестікке капитал  салу. Әріптестер Ахметов пен Балтабаев  Рахимбековты егер ол 750 000 тг салса ғана қабылдамақ.

31 тамыз 

Д 1010, 1040 Ақша қаражаттары ................................................750 000

К 5020 Рахимбековтың капиталы...............................................750 000

Алдыңғы әріптестерге сыйақы.  Кейде, бұрынғы әріптестер жаңа әріптесті қабылдай отыра оның үлесін анықтап одан сыйақы алуы мүмкін. Жаңа әріптес  1 000 000  тг салуды қалайды, ал оның капиталдағы үлесі 800 000 тг құрайды. 200 000 тг артықшылық алдыңғы әріптестерге сыйақы болады. Егер сыйақыны бөлу тәртібі келісім шартта қарастырылмаса, онда сыйақы пайда мен зиян сияқты бөлінеді.

Ахметов пен Балтабаев  серіктестікте бірнеше жыл жұмыс  істеді және келесі капиталды иеленді.

Әріптес                          Капитал(тг)                         Үлес

Ахметов                         1 600 000                               55%

Балтабаев                      1 400 000                                45%

Жиыны                          3 000 000                                100%

Рахимбеков осы серіктестікке  қосылғысы келеді және 1 желтоксанда 1 000 000 тг әріптестер капиталының бестен бір бөлігін салуды ұсынады.

Алғашқы әріптестерге сыйақы есебі:

5020 Алғашқы әріптестердің  капиталдары ...................................3 000 000

5010 Рахимбековтың салымы .........................................................1 000 000

5020 Жаңа серіптестіктің капиталы ...............................................4 000 000

 

Алдыңғы әріптестерге сыйақылар:

5010 Рахимбековтың салымы...................................................................1000 000

Минус:Рахимбековтың  капиталының үлесі( 4 000 000*1/5).. 800 000...200 000

 

Сыйақыны бөлу:

Ахметов (200 000*55%)...................................................................110 000

Балтабаев (200 000*45%)...................................................90 000...200 000

Серіктестікке Рахимбековтың  1 000 000 салымы тіркелгенде келесі жазу жазылады:

1 желтоқсан

Д 1010, 1040 Ақша қаражаттары.....................................................1 000 000

К 5020 Ахметовтың капиталы............................................................110 000

К 5020 Балтабаевтың капиталы............................................................90 000

К 5020 Рахимбековтың капиталы.......................................................800 00

 

 

2.2 Эмиссиялық  кіріс және сатып алынған жеке  меншік үлестік аспаптар есебі

 

Эмиссиялық кіріс дегеніміз- акционерлік қоғам өз акцияларын олардың атаулы (номиналды) бағасынан  жоғары бағаға сату нәтижесінде түскен сомасы (эмиссиялық кірісі). Мұндай капиталдың есебі 5110 «Эмиссиялық кіріс» шотында жүргізіледі.

Эмиссиялық кіріс шоты акционерлермен дивиденд түріндегі бөлуге жатпайды. Басқаша айтқанда, эмиссиялық кірістің ақшалай эквиваленті алынғаннан кейін ол компанияда қалады.

Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар- бұл сатылған, содан соң шығарған акционерлік  қоғам сатып алған акциялар. Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар фирманы тарату кезінде активтердегі үлесіне дивидендтер алуға құқық бермейді.

Акционерлерден сатып  алынған меншікті акциялар туралы ақпараттар қалыптастыру үшін 5210 «Сатып алынған  жеке меншік үлестік аспаптар» шоты тағайындалған. Осы шоттың дебеті бойынша акционерлерден сатып алынған акциялар құны, айналымнан қайтарып алған немесе опциондар арқылы сатылған акциялардың құны көрсетіледі.

Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша меншікті акцияларды сатып алуды жүргізуге құқығы бар. Акцияларды сатып алу:

• акционерлік қоғамның акциялары үшін қолайлы конъюнктураны ұстап тұру;
• әрбір айналым жасаушы акциялардың кірісін көбейту;
• өзге компанияларға сату үшін қолда акциялардың қажетті санына ие болу;
• өзге заңды және жеке тұлғалардың акциялардың бақылау пакетін басып алуын жою;
• опциондар арқылы жұмысшылармен қызметкерлерге таратып бөлу үшін қолда акциялардың болуы, яғни белгілі бір жеңілдік жағдайларында қызметкерлер (жұмыскерлер) арасында акциялар тарату туралы әкімшілік пен оның қызметкерлері (жұмыскерлері) арасындағы келісім үшін жүзеге асырылуы мүмкін.

Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар:

• айналымнан алынып қойылуы;
• сатылуы және қор нарығы айналымында тағы да пайда болуы мүмкін.

Акционерлік қоғам барлық кредит берушілерге акцияның сатып алынатыны туралы хабарлауы керек. Ал кредит берушілер қоғамнан өз жұмысын азайтуда тоқтатуды және өздеріне келтірген залалдың орыны толтыруды талап етуге құқылы.

Заңға сәйкес сатып алынған  акция құны қоғам шығарған акцияның жалпы санының 25%-інен аспауы керек, ал акцияны сатып алуға қоғам бағыттаған қаражат қоғамның 10% өзіндік капиталынан аспауы керек.

 

 

2.3 Резервтік  капиталдың есебі

 

Жарғылық капиталдың бекітілген мөлшерін қамтамасыз ету  үшін және құрылтайшылардың (акционерлер, инвесторлар)  тұрақты түрде дивидендтер алу қызығушылығын сенімді қорғау үшін кәсіпорындарда резервтік капитал құрылуы мүмкін.

Резервтік капитал –  акционерлік қоғамның және басқа  да тараптардың таза табысының есебінен қалыптасатын меншік капиталының бір бөлігі. Резервтік капитал субьектінің негізгі қызметінен алынған залалдарын жабуға және ағымдағы табыс жеткіліксіз болған жағдайда, дивиденттерді төлеуге пайдаланылады. Резервтік капиталды құрау және оны пайдалану құрылтайлық құжаттармен және қолданыстағы заңдармен анықталады. Резервтік капитал жарлық капиталымен және басқа да қаражаттармен бірге бухгалтерлік баланстың пассивінде көрініс табады және ол кәсіпорынның меншік капиталы болып табылады.

Резервтік капиталды  құрудың негізгі мақсаты акция құнының төмендеуі тәуекелі туындаған жағдайда жарғылық капиталдың белгіленген мөлшерін ұстап тұру, себебі  жарғылық капитал осы резервтер есебінен толып отырады. Резервтік капитал ұйымның мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін екі жыл ішінде қалыптасуы керек.