Каржылық жағдайды бағалау

Жоспар:

І. Кіріспе

1. Кәсіпорынның қызметінің тәуекелін бағалау

ІІ. Негізгі бөлім

1. Кәсіпорынның қызметінің тәуекелін талдау әдістері

2. Кәсіпорынның қаржылық жағдайыды талдаудың мазмұны

ІІІ. Қорытынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кез келген қаржылық немесе шаруашылық оперциялардың  тиімділігі мен онымен бірге болатын  тәуекел деңгейі бір-бірімен байланысты. Тәуекел факторын есептемей толық инвестициялық талдау жүргізу мүмкін емес. Сондықтан тәуекел деңгейін бағалай және оның нақты операция табыстылының деңгейімен байланыстылығын бағалай білу қажет.  
        Тәуекелдің мәні мен түріне тәуелсіз кәсіпкерліктің негізгі мақсатына  – салынған капиталдан табыс алуға – тәуекелді анықтау сәйкес келеді.  
      Төмен табыс табу немесе шығыстарға ұшырау ықтималдылығы қаншалықты жоғары болса, соншалықты жоба тәуекелді болатыны белгілі. Капиталды салу мүмкін нұсқауларды таңдау кезінде жиі «бұл жобаның тәуекелі төменірек сияқты» дегендей абстрактілік пайымдаулармен шектеледі. Алайда, көбінесе тәуекел деңгейін нақты анықтауға болады, сонымен қатар осы тәуекелге сәйкес келетін, ұсынылатын жобаның табыстылық деңгейін де анықтауға болады. Алынған нәтижелерге сүйене отырып, салымшы оған тиімді ақша салымын таңдай алады, сонымен қатар мүмкін болатын тәуекел деңгейін де төмендете алады.  
      Тәуекелдің жоғары, орташа немесе төмен деңгейлерін ажыратады. Тәуекелдің көлемін (не деңгейін) екі критерий арқылы өлшенеді (бағаланады): орташа ауытқу мәнімен (дисперсия) және мүмкін болатын нәтижелерді өзгермелілігімен (вариация). 
       Сонымен бірге тәуекелдің орташа күтілетін мәні мүмкін болатын нәтижелерді де бағалайды. Ауытқу орташа күтілетін мәннің орташа көлемнен ауытқу өлшемі мен деңгейін көрсетеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
      Кәсіпорынның қаржылық тәуекелін  бағалаудағы дисперсия өзімен  бірге тәуекелді салымдардың  орташа күтілетін салымдардан  нақты қаржылық нәтижелердің  квадраттық ауытқулардың орташа  салмақты көлемін ұсынады: 
                                           σ²==(x-x²)/n, 
мұндағы σ² - дисперсия; 
                x – қаржы ресурстарының салымының әр жағдайы үшін күтілетін мәні; 
                x – қаржылық тәуекелдің орташа болжамды мәні;  
                n – қаржы ресурстарының салымдарының саны(жиілік). 
     Дисперсия қаржылық тәуекелдің жиілігінің абсолютті тербелісін сипаттайды, ал тербелістің салыстырмалы дәрежесін вариация коэффициенті көрсетеді. Ол келесі формуламен анықталады: 
                                      v=σ/x•100, 
мұндағы v – вариация коэффициенті; 
                σ – орташа квадраттық ауытқу; 
                x – қаржылық тәуекелдің орташа болжамды мәні. 
      Вариция коэффициенті 1-ден 100%-ға дейін өзгеруі мүмкін. Вариация коэффициенті қаншалықты жоғары болады, соншалықты тербеліс күшті. Вариация коэффициентінің түрлі мәндеріне келесідей сапалы баға бекітілген: 10% -ға дейін – салымдардың төмен тербелісі; 10-25% - қаржылық тәуекелдің орташа тербелісі; 25%-дан жоғары – қаржылық тәуекелдің жоғары тербелісі. 
      Дисперсия мен вариацияны қолданған кезде тәуекелдің қаржылық нәтижені алудың математикалық ықтималдылығы бар екенін ескеру қажет. Бұл ықтималдылық субъективті эксперттік жолмен немесе объективті қаржылық тәуекелдің деңгейін математикалық есептеу негізінде анықтауға болады. 
       Кәсіпорынның тәуекелдерін бағалаудың негізгі әдістері болып статистикалық әдістер есептеледі. Олардың ішіндегі перспективалы әдіс қаржылық тәуекелдерді факторлық талдау (факторлық жүйе моделін қолдану) болып табылады. Мысалы, диверсификацияланған инвестициялық тәуекелді инвестиция объектісінің даму перспективаларының бар-жоқтығы бойынша, бәсекелестік деңгейі, тапсырыстар саны, келісілген шарттар саны бойынша, ал диверсификацияланбаған – несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелер, инфляциялық күтілімдер, ел экономикасының дамуының жалпы беталыстары бойынша бағаланады.  
        Қаржылық тәуекелді бағалаудың басқа да аналитикалық әдістері кеңінен қолданылады. Іскерлік белсенділік, қаржылық тұрақтылық коэффициенттері есептеледі, банкроттылыққа ұшырау ықтималдылығы анықталады, жалпы қаржылық даму деңгейі талданады. 
       Тәуекел деңгейінің  түрлі салыстырмалы сипаттамалары жасалып, рейтингтер анықталады. 
        Тәуекелді бағалаудың перспективалы  әдісі модельдеу болып табылады. Бұл әдістің негізгі қиындағы нақты жағдайларға байланысты модельді  дұрыс таңдау. Модельдер қаржылық тәуекел ықтималдылығын бағалап, нақты жағдайды болжамдауға мүмкіндік береді. 
       Тәжірибеде тәуекелдерді бағалауда аналогиялар әдісі қолданылады. Қаржы менеджерлері, мамандар түрлі шығарылымдар немесе басқа кәсіпорындар тәжірибесі негізінде белгілі бір жағдайлардың болуы, қаржылық нәтижелер алу ықтималдылығын, қаржылық тәуекел деңгейін анықтайды. Осы әдіс негізінде көптеген кәсіпорындардың тактикасы мен стратегиясы құрылады. Бірақ әр кәсіпорынның өзіндік кадрлік, шикізаттық және салалық сипаттағы ерекшеліктері бар екенін ескеру қажет. 
        Тәуекелді бағалаудың негізгі әдісі кәсіпорынның қаржылық жағдайын кешенді талдау, оның қаржылық тұрақтылығы пен төлемқабілеттілігін талдау болып табылады. 
        Кәсіпорынның қаржылық жағдайын экспресс-талдау кеңінен тараған. Оның мақсаты – кәсіпорынның балансы мен қаржылық нәтижелер және оларды қолдану туралы есебі негізінде жалпы қаржылық жағдайын және даму динамикасын бағалау. Мұнда қаражаттарды (активтерді) орналастыру мен қолдануына, олардың көздеріне (меншікті капитал мен міндеттемелер, яғни пассивтер) назар аударылады.  
       Қаржылық жағдай тұрақтылығының баланстық моделі кеңінен танымал. Бұл модель негізінде қаржылық тәуекел облысы анықталады және кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық деңгейі талданады: 
                                          Ф + З + Дс = Ис + Кт + К + Р, 
мұндағы Ф – негізгі құралдар немесе басқа айналымнан тыс активтер; 
                З – запастар мен шығыстар; 
                Дс – ақшалай қаражаттар, қысқа мерзімді қаржылық салымдар, дебиторлық қарыздар және басқа активтер; 
                 Ис – меншікті қаражаттар көздері; 
                 Кт – орташа, ұзақ мерзімді несиелер және қарыздық қаражаттар; 
                  К – қысқа мерзімді несиелер; 
                  Р – кредиторлық қарыздыр. 
        Қаржылық тәуекелді бағалау үшін қаржылық тәуекел ықтималдылығын сипаттауға мүмкіндік беретін коэффициенттерді (мультипликаторлар) есептеуде негізделетін мультипликативті әдісті қолдануға болады. Белгілі  көрсеткіштерді (коэффициенттерді) есептеу есеп берудің белгілі баптары арасындағы қатынасын анықтауда негізделеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кез-келген меншік объектісінің құқын бағалау  нақты нарықтағы белгілі бір  уақытта алынатын потенциалды және нақты табысты ескере отырып объектінің ақшалай құқын анықтаудың реттелген  және мақсатты процесі болып табылады.

Бағалау процесінде бағаланатын объект және бағалаушы субъект болады.

Қаржылық  талдаудың тәсілі- бұл қаржылық талдаудың  заты, яғни субъектінің қаржылық-шаруашылық қызметін зерттейтін әдіс- тәсілдердің  жиынтығыю тәсілдің негізгі ерекшеліктеріне  мыналар жатады: көрсеткіштер жүйесін  қолдануб олардың арасындағы байланысты және оның өзгеруін анықтау.

Қаржылық  жағдай дегеніміз- бұл белгілі бір  кезеңдегі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының көрінісі, сондай-ақ оның шаруашылық қызметті орындау үшін және өзінің борыштық міндеттемелерін уақытылы өтеу үшін қаржылық қаржылық ресурстармен қамтамасыз етідуінің көрінісі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кәсіпорынның қаржы  тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негізделген және үйлесімді басқару, өндірістік, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап, корпорацияның  қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік белсенділігін  арттыруға бағытталған басқару  шешімдерін қабылдау үшін, басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады. 
Курстық жұмыстың мақсаты – кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдаудың теориялық және әдістемелік негіздері туралы мағлұмат беру, оны ұғыну, оларға талдау зерттеуіндегі дағдыларды меңгеруге көмектесу. Бұл болашақ мамандарға талдау жұмысын біліктілікпен жүргізуге, корпорацияның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері мен нарықтық тұрақтылығы туралы дұрыс, ғылыми негізделген баға мен қорытынды беруге, өндірістің өсуі мен оның тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін, еліміздің ұзақ мерзімді бірінші кезектегі мақсатына ойдағыдай жету үшін басшылыққа үйлесімді басқару шешімдерін дайындауға мүмкіндік береді. 
Қойылған мақсаттар негізінде мынандай міндеттемелерді құрастыруға болады: 
- баланстың және оның өтімділікті талдауын алдын ала шолу; 
- кәсіпорын мүлкін сипаттайтын негізгі және айналым құралдары және олардың айналымдылығын, проблемаларын анықтау; 
- кәсіпорын құралдар көздерін сипаттау; 
- қаржылық тұрақтылықты бағалау; 
- өтімділік коэфициенттерін есептеу; 
- рентабельділікті және пайданы талдау; 
- қаржылық шаруашылық қызметін жақсарту бойынша әрекеттер жасау

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиет:

1.

2.

3.

4.