Ахмет Байтұрсынұлы

Ахмет Байтұрсынұлы

Ахмет Байтұрсынов - қоғам кайраткері, ақын, әдебиеттанушы, лингвист, аудармашы, публицист, ағартушы-ғалым, ұлт ұстазы. 1873 жылы, қаңтар айында Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек  деген жерде дүниеге келді. Әділетсіз  орыс оязының зорлығына қарсы  тұрған әкесі Байтұрсынның 15 жылға  Сібірге жер аударылуы он үш жасар  бала Ахметтің жүрегіне өшпестей жара салады.

1886-1891 жылдары  Торғай қаласындагы екі сыныптық  мектепте, 1891-1895 жылдары Орынбордагы  мұғалімдер даярлайтын мектепте  оқиды.

1895-1909 жылдары  ұстаздықпен айналысып, бала оқытады.  
1905 жылы жер меселесі, казақтың өз жерін өзіне кайтару жөнінде патшаның атына хат жазушылардың бірі болады. Патша өкіметіне наразылығы үшін 1907, 1909 жылдары абақтыға қамалады. 1910 жылы қазақ жерінен қуғындалып, Орынбор қаласына жер аударылады.

Халықтың  ой-санасын оятуға бар күшін, қаламгерлік  қуатын салып, 1909 жылы И.А.Крылов мысалдарын аударып, "Қырық мысал" жинағын  шығарады. Қазақ поэзиясына өзіндік  жаңалық, ою-ернек әкелген "Маса" жинағы А.Байтұрсыновтың ағартушылық, демократтық, гуманистік идеяларын  халыққа жеткізеді.

1913 жылдан 1917 жылға дейін М.Дулатовпен бірге  "Қазақ" газетін шығарады. Саяси  бағыттағы мақалалары патша үкіметі  орындарына жақпаған басылымның  редакторы ретінде А.Байтұрсынов  бірнеше рет түрмеге жабылады.  
Патша тақтан түскен соң Ахаң қазақ зиялыларымен бірігіп, ұлттық "Алаш" партиясын құрады. Кеңес үкіметі орнаған соң А.Байтұрсынов Қазақстан үкіметінің мүшесі, Халық ағарту Комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның төрағасы болып сайланады.

Орынбор, Ташкент, Алматы қалаларындағы педагогикалык  жоғарғы оқу орындарында сабақ  береді. Голощекиндік асыра сілтеу саясатына қарсы болғаны үшін 1929, 1937 жылдары екі рет саяси  репрессияға ілігіп, жазықсыз атылды.