Сарқынды суларды тазарту әдістері

                       Сарқынды суларды тазартудың әдiстерi

 

Биосфераның ластануы, соның iшiнде адамдардың денсаулығына терiс ықпалын тигізетін нақты фактор болып табылады. Әлемде жылда сапасыз ауыз суды қолдану нәтижесінде әрбiр оныншы адам азап шегедi екен . Жылма-жыл өзеннiң суының 50 пайзы  техногендi әсерге душар болады, соның iшiнде және тастаудың нәтижесiнде 425 109 м3 сарқынды сулар. Бұл төмен сапалы ауыз судың бас себептерi Подалар су объекттерi және әзiрлеудiң аз тиiмдi технологиялары түбегейлi ластану. Физикалық-химия орнатылатын және ауыз судың микробиологиялық көрсеткiштерi РФ барлық субъекттерде атап өтiлген 2.1.4.10749-01-шi СанПИНның талаптардың бұзылуы. Шалағай су объекттерiнде коммуналдық желi түсетiн 90134518688рек сарқынды суларды кiр басқан болып лақтырып тастайды.

 Сарқынды суларды тазартудың классификациясы және әдiстер

Зиянды заттардың түрi	Сарқынды суларды тазартудың әдiстерi
Ермейтiн ластануларды суларда - салынды  зат, эмульсия және суспензия (I топ) гетерогендi кинетикалық аумалы Қосулар сумен  құрастырады	Гравитацияның күштің  қолдануына  негiзделген әдiстер
(II топ) судан қорқу және гидрофиль  жүйелерi сумен жасаушы (R 0, 1 мкм)  дисперсиялықтар коллоид дәрежесiнiң  заттары	Электрофлотация + коагуляция Флотация + коагуляция Фильтрлеу (седиментация ) қорғау
(0, 01 мкм R) дисперсиялықтың молекулалық  дәрежесiнiң заттары. (III топ) еритiн  органикалық байланыстар	Сору белсендiрiлгенге көмiр Нанофильтрация
(0, 001 мкм R) иондық ерiтiндiлер.  Тұз ерiтiндiсi, қышқылдар, сiлтiлер,  металлдардың иондары - (IV топ)  электролиттер	Реагент әдiсi - иондардың  аз еритiн Қосуларында аударма  Тұзсыздандыруды мембрана технологиялары

 

Әр түрлi түрдiң сарқынды суларын өңдеудiң жанында әдiстердiң  әртүрлi топтарын қолданады. Заттардың  сарқынды суларды тазартудың әдiстерi шумақтау мүмкiн ерiтiндiсiнде фазалық  күй бойынша бөлiну қолдана шумақтау мүмкiн. Өнеркәсiптiк өндiрiстердiң  әрбiр түрi үшiн сарқынды суларды  өз құрамы тән. Мысалы, сарқынды сулардағы  металл өңдеушi кәсiпорында ауыр металлдар  және мұнай өнiмдерi иондарға қатысады, дегенмен фенолдар және шайырлар болмайды. Басқа жағынан, сарқынды сулардағы  МӨЗға фенолдарда болады, бiрақ никел  немесе хромның иондары болмайды.

Суды тазартудың ең жақсы  түсiнiктi технологияларының таңдауы  жобалаушылар үшiн болып табылады сарқынды суда және оның тазартуын  сапа көрсетiлетiн биiк талаптармен  ластайтын заттардың күрделi мәселемен, мерзiмдi әр түрлiлiгi жеткiлiктi. Мысалы, кәсiпорынның айналмалы сумен жабдықтауын  жасауды мақсатпен судың тұзсыздандырулары үшiн келесi әдiстердi қолданады: ионды алмасу, керi осмос, фильтрлеудi, вакуум буы шығарылған. Суды, технологиялық мақсаттар қайта қолдану мүмкiн тұзсыздандыруды өткен процесс қайта қолдану мүмкiн: мысалы, бөлшектердiң Гальвани өндiрiсiндегi жуулерi, жабдықты суыту, алу пара және сарқынды сулардан бағалы компоненттерiнiң тазартуы болуы мүмкiн сонымен бiрге бұйрық керамика мембрана элементтерiнiң қышқылдар және қолдануы бар сiлтiлерi болуы мүмкiн. Сарқынды суды талдау нәтижелер негiзiнде тазарту құрылысын жобалауға және тиiстi жабдық терiп алуға болады. Сарқынды суларды тазарту үшiн жабдықтың таңдауы технологиялық жабдықтың мәлiметтерiнiң мiнездемелерiмен суды сапа туралы мәлiметтердiң салыстыруының әдiсiмен жүзеге асыруға керек болады. Сарқынды суларды тазарту құрылыстары өндiрiстiк процесстер және науалардың құрамдарын талдау негiзiнде жобаланады. Мысалы, зиянды заттар немесе аудармалардың олардың уламайтын Қосуларында, және тазартуда және судан ластануларын шығару негiзделетiн регенерация әдiстерi өнеркәсiптiк кәсiпорындардың сарқынды суларын тазартудың деструкциялы әдiстерi, жiктеумен қолданылады.

Көлем негiзiнде және сарқынды сулардың мiнездемелерi өңдеудiң әр түрлi әдiстерiн қолданылады: механикалық, физикалық-химия, физикалық, химия биологиялық, сонымен бiрге олар қиыстырылған. Ластайтын заттардың түрi және сарқынды суларды тазартудың әдiстерi осы  бөлiмде елестеткен.

        Сарқынды сулардың түрлері және тазартудың әдiстерi

Сарқынды суларды тазарту  қоршаған ортада апатты зардаптарға  келтiре алған зиянды және қауiптi қасиеттердiң  жоюын мақсатпен жүргiзiледi. Тазартудың әр түрлi технологияларының қолдануы бейтараптандыруды, зиянсыз ету  немесе бағалы компоненттердiң тазартуына бағытталған. Сайып келгенде, тазартуды  технология және жабдықтың таңдауы  сарқынды сулар және олардың ауытқуларының  қасиеттерiнiң табиғи сулардың қасиеттерiнен  ең алдымен тәуелдi болады. Басқаша  айтқанда, науалардың тазартуды әдiсiнiң  таңдауы сарқынды суға ие болатын (зф ) зиянды факторлардан тәуелдi болады. Улы заттар - мұнай өнiмi, павалар, ауыр металлдардың иондарығана емес, мұндай ортаның басқыншылығы, аммонилы азотты (жоғары мүмкiн) ортақ қаттылық, мазмұн қорытылған көрсеткiштер тотыққыштық тағы басқалар да зиянды факторлар ретiнде сөз сөйлей алады.

 

Не бiр зиянды факторлардың сарқынды суындағы бар болу судың  мiнездемелерiнiң талдауынан анықталады. Әрбiр зф көрсеткiштердiң тобы сәйкес келе алады, яғни зфты судағы бар болу бiрнеше мiнездемелер, және қандай болса да мiнездемелердi суда жоқтықтың жағдайында анықтала алады зф та болмайды. Бұдан басқа, сарқынды суды ылғи бiр көрсеткiш бiрден бiрнеше зфтердiң бар болуы туралы куәландыра алады. Сарқынды суларды зиянды факторлар сыныптарда және әрбiр сыныпқа ыңғайлы ерекшеленсiн бiр немесе бұл сыныптарды бiрмәндi анықтаған көрсеткiштердiң тобын салыстыру. Көрсеткiштердiң бұл тобын зфтың сыныбының идентификаторымен деп атаймыз. Талдау көп әдеби көз бұл сыныптар зиянсыз етуге қабiлеттi әдiстердiң зф және жиынның бiрнеше класстары айқындалуға мүмкiндiк бердi. зфтың кейбiр айқындалған класстары, олардың идентификаторлары және зиянсыз етудiң әдiстерiнiң тобының тiзiмi кестеде бердi:

 Сарқынды сулардағы ластайтын заттардың түрi және тазартудың әдiстерi

Сарқынды заттардың түрлері	Ластану тобы	Сарқынды суларды тазалау  әдістері
Дөрекi дисперсиялық салынды заттар	Өлшенген заттар өлшемі 0,5 мм - ден	Елеу Алғашқы қорғау реагент Фильтрлеу
Дөрекi дисперсиялық қойытылған бөлшектер	Тамшы ластанулар, сумен  араласпайтын органикалық заттар	Гравитациялық сепарация  Фильтрлеу  Флотация Электрофлотация
Микробөлшектер	Өлшенген заттар өлшемі 0,01 ден	Фильтрлеу  Коагуляция  Флокуляция  Қысым флотациясы
Тұрақты эмульсиялар	5 мг/л, күкiрттi эфир  айырып алатын заттар сандағы  мұнай өнiмдерi	Қысым флотациясы Электрофлотация
Фенолдар	0, 5-5 мг/л-шi фенолдардың  шоғырландыруы	озондау - биологиялық тазарту
Цинанидтар	CN-шы шоғырландыру - 10 мг/л	Химия тотығуы Электрофлотация  Электрохимиялық тотығу

Кестеде көрсетілгендей әрбір  сарқынды суға өзінің әдісі немесе тобы сәйкес келеді, сондықтан олар тазартуға жарамды.Сонымен бiрге, сарқынды суларды тазартудың көп  әдiстерi бiр түрден астам ластанулар, алып тастауға мүмкiндiк бередi жобалау  және суды тазартудың қоюлары және тазарту құрылыстарының құрылысында  қолданылады.

                    

 

 

 

 

 

 

 

                   Сарқынды сулардың классификациясы

 

Ластану - су көз тұтыну, адамды денсаулыққа және тұрғынның экологиялық қауiпсiздiгi үшiн су объекттерi, тастаумен мерзiмдi қатты, сұйық және газ сияқты заттар, беймаза немесе құратын мәселелер, iстеушi сулардың оларындағы физикалық, химия, биологиялық су қасиеттерiн кез келген өзгерiстер қауiптi адамның қызметiнiң залалы келтiре тұрды. Шалағай суаттар және ыза суларды ластанулар төмендегiше классификациялауға болады:

• Механикалық - механикалық қоспаларды ластанулардың шалағай түр жататын мазмұндар үлкею,
• Химия - органикалық емес және улағыштық және уламайтын әсердiң органикалық заттарын судағы қатысу,
• Биологиялық және бактериологиялық - түрлi патогендiк бактериялар, саңырауқұлақтар және су өсiмдiктерiнiң суындағы қатысу,
• Жылулық - ЖЭО және АЭСтың қыздырылған суларын суаттарда тастау,
• Радиоактивтi - шалағай немесе ыза сулардағы радиоактивтi заттардың бар болуы.

 

Су объекттерiнiң ластануларының Негiзгi көздерiмен өндiрiс орны және коммуналдық объекттер, және құс  шаруашылығы фабрикалардың жеткiлiксiз  тазалалған науалары, кен өндiру шахталарды сарқынды су, өңдеуге және сал құрастыратын сарқынды су көмбе өңдеу құрастыратын қатты қалдықтар болып табылады; көлiктiң темiр жол және су түрлерi, металлургиялық кәсiпорындардың техногендi қалдықтары сарқынды сулар. Ластайтын  заттар, су объекттерi бiр нәрсеге  тие физикалық және (иiс, жағымсыз татуды пайда болу және бұйрық) судың  химиялық қасиеттерiн өзгерiстерде айқындалатын сапалы өзгерiс енгiзедi. Әдеттегiдей өнеркәсiптiк сарқынды сулар өндiрiстiң лақтырулармен  және қалдықтарымен ластаған. Сапалы сандық және сарқынды сулардың мәлiметтерiнiң  құрамы айырып таныған және өнеркәсiп  саласы және өндiрiстiк процесстерден  тәуелдi болады. Науалар (стоки) құрам бойынша үш  негiзгi сыныптарға ұсақтайды:

• Органикалық емес ластанулар, қоса улағыштық,
• Органикалық ластанулар,
• Органикалық емес және органикалық ластанулар.

 

 

 

 

 Өнеркәсiптiк кәсiпорындардың  сарқынды суларын тазартудың  кезеңдерi

Кез келген табиғи немесе жасанды  сарқынды суларды , құрылыс орындарына түсер алдында тазалау қажет . Орынсыз заттарды алып тастап , оларды физикалық немесе механикалық әдістермен тазалау керек.

Любые природные и (или) сточные  воды перед поступлением на основные очистные сооружения желательно подвергать пред-варительной обработке физическими  или механическими способами, чтобы  удалить вещества, присутствие которых  нежелательно в дальнейших процессах  обработки. Одновременно могут быть использованы один или несколько  этих способов в зависимости от размеров очистной станции и качества сырого стока: процеживание; измельчение отбросов; удаление песка; предварительная обработка; удаление нефти и жиров; тонкое процеживание; удаление и обработка песка и  отбросов.Бұл әдiстер тазарту станция және шикi күйiнде науаның сапасының өлшемдерiне байланысты бiр уақытта қолдана алады: сүзу; қоқыстардың ұсақтауы; құмның алып тастауы; алдын ала өңдеу; мұнайды алып тастау және майлар; нәзiк сүзу; алып тастау және құммен өңдеу және қоқыстар.

Әр түрлi өнеркәсiптiк өндiрiстерге суды тазартудың кезеңдерiн әр түрлi санды қолданылады. Бұл тазарту  және науалардың құрамының әдiс қолданылатын тазарту құрылыстарының ұйымынан тәуелдi болады.

Сарқынды суларды тазартудың нақты әдiстерiнiң қолдануы немесе олардың қиыстырылған өңдеудi әрбiр  кезеңдерiнде химия құрамы және сарқынды сулардың физикалық қасиеттерiмен  анықталады. Бар болулар немесе науадағы ластайтын заттардың нақтылы  класстарын жоқтыққа байланысты суды тазартудың кейбiр кезеңдерi шығаруға болуы мүмкiн. Екiншi және тазартуды  үшiншi кезең сарқынды суларды тазартуды  кез келген технологиялық сұлбасының ажырамас бөлiктерi болып табылғанын бiлдiрмеу қиын. Тазартудың осы кезеңдерi - бiрiншi және бұл тазартуды кез  келген технологиялық үдерiстi негiздiң  сарқынды суларды екiншi өңдеудi кезеңi. Бiрiншi кезең алдын ала өңдеу  болып табылады, соңғы - сарқынды суды терең тазарту. Өндiрiс орнының  сарқынды суларын өңдеудi техникалық процесстiң барлық кезеңдерi суретте  көрсетілген:

 

 

 

 

Сарқынды суларды өңдеудегі алдын ала кезең. Өнеркәсiптiк кәсiпорынның науалары қашан салынды заттарды iрi бөлшектер немесе (керамика және силикат материалдарының өндiрiсiнде қалай) тал жiп, сонымен бiрге мұнай өнiмдерiнде болады, сарқынды суларды өз қосатын мұқият алдын ала тазарту керек болады: Қолданумен сарқынды суларын қорғау немесе химиялық реагенттердi қолданусыз науалардың құрамына байланысты, Фильтрлеу кереге немесе торлы сүзгiлер арқылы, Науалардың (дөрекi тазарту) гравий сүзгiлерiне беру, (бездiң тұз ерiтiндiлерi немесе алюминиды мөлшерлеу) коагуляция, Арнайы әдiстердiң зиянды заттардың сарқынды суларын шығаруы, Мұнай және майдан сарқынды суларды тазарту үшiн мұнай қақпандардың қолдануы.

Сарқынды суларды өңдеудегі  бiрiншi кезең. Сарқынды суларды алғашқы өңдеудегі мақсат - механикалық тазарту, сонымен бiрге ластануларды санның түбегейлi төмендетуi ең алдымен. Осы кезең бiрмәндi емес болып табылады. Әдiстер қолданылатын оларда сарқынды суларды тазартуды қағида бойынша күштi айырмашылығы бола алады.

Екiншi сарқынды суларды өңдеудi кезең. Екiншi кезең ластайтын заттардың  көпшiлiгiнiң шығаруында болған науалардың тазартуын негiзгi кезең болып  табылады. Әдiстермен осы этапта өңдеудiң жанында қатар физикалық-химия қалдықтардың биологиялық азып-тозуының процесстерiн жиi қолданады. Қолданылатын болады науалардың тазартуы үшiн жеткiлiктi әдiстердiң екiншi өңдеуiнiң жанында. Белгілі талаптарға  сай сарқынды суларды тазарту әйтсе де тек қана суды терең тазартуды кезеңнен кейiн кейде жетедi. Тазарту және суды тұзсыздандырудың әдiстерi тиiмдiрек физикалық-химия ионды алмасуды технологияған фильтрлеу және керi осмос осы кезеңде қолданылады.